Λερναίο με Κανέλλη

Το ξέρατε ότι με απόφαση του ελληνικού κοινοβουλίου η ελληνική γλώσσα έχει νοικιαστεί και πληρώνουμε δικαιώματα στον Μπιλ Γκέιτς για να τη χρησιμοποιήσουμε; Το ξέρετε ότι για να διαβάσουμε ελληνικά πληρώνουμε λογισμικό; Το ξέρετε ότι οι Αιθίοπες, που έχουν 286 σύμφωνα αλλά καθόλου φωνήεντα, δεν πληρώνουν δικαιώματα; Το ξέρετε ότι η ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική στον κόσμο που έχει κωδικοποιηθεί από τα χάμπουργκερ; Ότι απέκτησε τα 6ο εκατομμύρια λήμματά της με χορηγία;
Αυτά τα εκ πρώτης όψεως εξωφρενικά πράγματα δεν ειπώθηκαν σε κάποιο παρακάναλο λίγο πριν ή λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ούτε τα φώναξαν οι περίεργοι τύποι που εισέβαλαν προχτές στο Πειραματικό και έσκισαν “συμβολικά” τη σχολική γραμματική για να μοιράσουν μια δική τους (παρένθεση: με μεγάλη δυσκολία αντιστάθηκα στον πειρασμό να γράψω για το θέμα, επειδή έκρινα ότι δεν πρέπει να ταΐζουμε τα τρολ). Όχι, οι παραπάνω απόψεις, που θυμίζουν λίγο τις αστειότητες του Λερναίου κειμένου, ειπώθηκαν στη Βουλή, στις 6 Σεπτεμβρίου, κατά τη διάρκεια των εργασιών της κοινοβουλευτικής επιτροπής Άμυνας, από την βουλευτίνα του ΚΚΕ κυρία Λιάνα Κανέλλη.
Η κυρία Κανέλλη δεν είναι ξένη με τη διάδοση μύθων -στην πραγματικότητα, είναι από τους βασικούς υπεύθυνους για τη διάδοση του γνωστότερου ελληνικού σύγχρονου μύθου, και εννοώ βέβαια την υποτιθέμενη δήλωση Κίσινγκερ ότι ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος άρα πρέπει να χτυπηθεί στις πολιτισμικές του ρίζες. Πράγματι, παρόλο που ο μύθος αυτός είχε εμφανιστεί και παλιότερα, η μεγάλη του διάδοση άρχισε με τη δημοσίευσή του, τον Φεβρουάριο του 1997, στο περιοδικό Νέμεσις της Λιάνας Κανέλλη (που ακόμη δεν είχε αρχίσει τη στενή συνεργασία της με το ΚΚΕ· για εκείνον τον μύθο, περισσότερα εδώ). Ταυτόχρονα, ως δημοσιογράφος η Λιάνα Κανέλλη έχει γερή πέννα, χειρίζεται καλά τη γλώσσα, ενώ είχε παλιότερα πρωταγωνιστήσει στις τηλεοπτικές εκπομπές “Ομιλείτε ελληνικά” του Γ. Μπαμπινιώτη (είναι βέβαια ένα ερώτημα αν οι εκπομπές εκείνες έκαναν καλό ή κακό, αλλά παρακαλώ να μην το συζητήσουμε τώρα). Τα λέω αυτά για να δείξω ότι η Λ. Κανέλλη δεν είναι άσχετη με τα γλωσσικά, και έχει εκδώσει και ποιητική συλλογή (ένα εφηβικό της ποίημα είχαμε παλιότερα δημοσιεύσει ως κουίζ). Από τη Λιάνα Κανέλλη λοιπόν έχει κανείς περισσότερες απαιτήσεις, ιδίως όταν μιλάει για θέματα γλώσσας, απ’ ό,τι από τον Πολύδωρα ή τον Άδωνη.
Πριν παραθέσω ακριβώς τα όσα είπε η Λ. Κανέλλη, για να μην την αδικήσω πρέπει να επισημάνω ότι αυτά δεν ειπώθηκαν στην ολομέλεια της Βουλής, αλλά σε συνεδρίαση κοινοβουλευτικής επιτροπής, όπου η διαδικασία είναι πιο χαλαρή και όπου, κατά τα φαινόμενα ο κάθε βουλευτής μπορεί (περίπου) να μιλάει όσο θέλει και ίσως να λέει περίπου ό,τι θέλει. Οπότε, ίσως δεν τα εννοούσε πολύ σοβαρά.  Όλη τη συνεδρίαση της επιτροπής της Βουλής μπορείτε να τη δείτε στο βιντεάκι εδώ, αλλά δεν σας το συνιστώ, κρατάει πάνω από δίωρο. Παρακάλεσα τον μόνιμο γκουρού του ιστολογίου να απομονώσει το επίμαχο απόσπασμα από την ομιλία της Λ. Κανέλλη, και το ανέβασε εδώ, στο γιουτούμπ:


Πρόκειται για το τέλος της ομιλίας, και η Λ. Κανέλλη ξεκινάει δηλώνοντας οπαδός της άποψης “πατρίδα μου είναι η γλώσσα μου” και στη συνέχεια το αιτιολογεί.
Θα κλείσω τη φράση μου, γιατί εγώ είμαι γνωστή ότι τις παρενθετικές μου φράσεις τις ανοίγω και τις κλείνω χωρίς να ξεχνώ το περιεχόμενο. Μέχρις στιγμής σε όλα με έχετε πιάσει. Σε γλωσσικά παραστρατήματα νομίζω μια φορά στο εκατομμύριο να μην το πιάσω μόνη μου, όταν το κάνω.
Κύριε Πρόεδρε, ποιητικά είμαι οπαδός της άποψης ότι πατρίδα μου είναι η γλώσσα μου. Επειδή, λοιπόν, πατρίδα μου είναι η γλώσσα μου τη σέβομαι όπως δεν τη σέβονται άλλοι και άλλοι, αλλάζοντας το περιεχόμενο των λέξεων για να καταλήξουν στην κατάχρηση της πατρίδας ή στην ιδιωτικοποίησή της λες και είναι οικόπεδο.
Σε αυτές τις συνθήκες η επίκληση της παγκοσμιοποίησης και της παγκοσμιότητας της κρίσης, οι ελπίδες για έναν ευρωπαϊκό πολιτισμό που όντως είναι μια νομισματική ένωση και μάλιστα της εσχάτης συμφεροντολογικής υποστάθμης, ειλικρινά σας μιλώ, δεν παίζεται ούτε μπορεί να παιχθεί. Κουβέντες περί Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη και ενεργειακού πόρου δεν μπορούμε να καθίσουμε να τις κάνουμε εδώ μέσα σε εθνικό επίπεδο, σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής ή σε επίπεδο επενδύσεων, μη έχοντας συναίσθηση ότι αυτός ο τόπος έχει δύο χαρακτηριστικά:  είναι ενεργειακά αυτάρκης και αυτοευνουχίστηκε. Δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο, η οποία είναι ενεργειακά αυτάρκης και αυτοευνουχίστηκε.
Ήδη έχει περάσει ένα δίλεπτο, και φτάνουμε στο ενδιαφέρον σημείο. Οι υπογραμμίσεις δικές μου:
Για να κλείσω με την γλώσσα θα σας πω, ότι εξωτερική πολιτική με την κατάσταση των σχολείων στο εξωτερικό δεν μπορείτε να έχετε και μιλώ για την μεταπολίτευση και μετά, όπου  δεν έχετε κάνει το παραμικρό για να εξάγετε τη γλώσσα.
Το δεύτερο  οικονομικό χαρακτηριστικό εξωτερικής, εσωτερικής και εθνικής πολιτικής είναι, ότι είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο που νοίκιασε τη γλώσσα της. Δεν υπάρχει καμία άλλη χώρα στον κόσμο που νοίκιασε τη γλώσσα της. Με απόφαση του Ελληνικού Κοινοβουλίου έχετε νοικιάσει τη γλώσσα σας και πληρώνετε δικαιώματα για να την χρησιμοποιήσετε. Αυτό δεν το έχουν κάνει ούτε οι Αιθίοπες με 287 σύμφωνα, δεν το έχουν κάνει οι Κινέζοι ούτε και οι Γιαπωνέζοι. Η μοναδική χώρα που πληρώνει δικαιώματα στον Bill Gates για να μπορέσει να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα της, την πριν το 1980, είναι η ελληνική.
Ας μην μου λέει, λοιπόν, εύκολα κάποιος «χωρίς ταξικά κριτήρια για την εξωτερική πολιτική». Η εξήγηση είναι πάρα πολύ απλή. Ο τρόπος με τον οποίο καταργήθηκαν οι τόνοι στην Ελλάδα απαγορεύει την ανάγνωση σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό σύστημα οποιουδήποτε κειμένου έχει τόνους, δηλαδή, του συνόλου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και πρέπει να πληρώσεις λογισμικό για να την διαβάσεις. Σε καμία χώρα του κόσμου δεν πληρώνεις λογισμικό για να διαβάσεις τη γλώσσα σου. Για άλλη μια φορά θα πω ότι  οι Αιθίοπες που δεν έχουν φωνήεντα αλλά μόνο σύμφωνα, δεν πληρώνουν. Στο κάτω – κάτω της γραφής είμαστε και η μοναδική χώρα που κωδικοποιήθηκε από τα hamburger.
 Η κωδικοποίηση της ελληνικής γλώσσας έχει γίνει με χορηγία Mc Donald για να αισθάνεσαι πολύ καλός πατριώτης όταν μασάς ένα hamburger. Καμία άλλη χώρα δεν χρησιμοποίησε χορηγό για να αποκτήσει τα 60 εκατομμύρια λήμματα που δεν έχει καμία άλλη γλώσσα. Όλα αυτά τα είπα για να αιτιολογήσω το «πατρίδα μου είναι η γλώσσα μου».
Δύο είναι οι βασικές ιδέες που υποστηρίζει εδώ η Λιάνα Κανέλλη: α) ότι πληρώνουμε δικαιώματα στον Μπιλ Γκέιτς για να διαβάσουμε (σε ηλεκτρονικό μέσο) παλαιότερα ελληνικά κείμενα, προφανώς πολυτονικά, και β) ότι η κωδικοποίηση της ελληνικής γλώσσας έγινε με χορηγία ΜακΝτόναλντ, διαφήμιση των χάμπουργκερ. Και, επικουρικά, παραθέτει δυο “δεδομένα” γλωσσικού ενδιαφέροντος. Ότι οι Αιθίοπες δεν έχουν φωνήεντα αλλά έχουν 287 σύμφωνα, και ότι η ελληνική γλώσσα έχει 60 εκατομμύρια λήμματα.
Φυσικά, τίποτε από αυτά δεν ισχύει, αλλά όλα έχουν κάποια μικρή και μακρινή σχέση με την πραγματικότητα, σχέση που θα προσπαθήσω να διερευνήσω.
Ξεκινάμε από το πρώτο, ότι πληρώνουμε… δικαιώματα στον Μπιλ Γκέιτς για να διαβάσουμε τη γλώσσα μας, ή έστω κείμενα γραμμένα προ του 1980. Προφανώς η Λιάνα Κανέλλη εννοεί κείμενα γραμμένα στο πολυτονικό (του οποίου παραμένει απαρηγόρητη νοσταλγός), αλλά και πάλι δεν είναι ευνόητο πώς σχημάτισε την ιδέα ότι κάθε χρήστης υπολογιστή πληρώνει δικαιώματα στη Microsoft ειδικώς για το πολυτονικό. Είναι βέβαια αλήθεια ότι εδώ και κάμποσα χρόνια το λειτουργικό σύστημα Windows υποστηρίζει τις πολυτονικές ελληνικές γραμματοσειρές, όπως και δεκάδες άλλα συστήματα γραφής, και εφόσον ο υπολογιστής που αγοράζουμε έχει συνήθως προεγκαταστημένο το Windows, ένα μέρος της τιμής που πληρώνουμε πιθανώς καταλήγει στη Microsoft, αλλά αυτό είναι ανεξάρτητο από τα πολυτονικά ελληνικά. Κι ο Αμερικανός χρήστης που αγοράζει υπολογιστή με το Windows προεγκατεστημένο, το ίδιο ποσοστό ενδεχομένως πληρώνει στην Microsoft, και βέβαια μάλλον δεν θα χρησιμοποιήσει πολυτονικά ελληνικά ποτέ στη ζωή του.Άλλωστε στις μέρες μας υπάρχει ζωή και εκτός Microsoft: εκατομμύρια χρήστες σ’ όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν άλλα προγράμματα, π.χ. του ανοιχτού λογισμικού, με λειτουργικά συστήματα εκτός Windows (ας πούμε Mac ή Linux), και βέβαια όσοι από αυτούς είναι Έλληνες ή ελληνομαθείς δεν έχουν πρόβλημα να διαβάσουν πολυτονικά ελληνικά -φυσικά χωρίς δικαιώματα στον κ. Γκέιτς. Οπότε, ο πρώτος ισχυρισμός της Λ. Κανέλλη ελάχιστη σχέση έχει με την πραγματικότητα. Και να πούμε εδώ ότι η βασική δουλειά για να διευκολυνθεί η απεικόνιση πολυτονικών, κυριλλικών, αμχαρικών, γεωργιανών, αρμενικών κτλ. χαρακτήρων στους υπολογιστές έγινε από τους ανθρώπους του Unicode Project και σ’ αυτούς ανήκει ο μεγάλος έπαινος.
Ο δεύτερος ισχυρισμός της Λιάνας Κανέλλη δεν είναι λιγότερο εξωφρενικός: η ελληνική γλώσσα, λέει, έχει “κωδικοποιηθεί από τα χάμπουργκερ”, με χορηγία ΜακΝτόναλντ. Τι εννοεί εδώ η ποιήτρια; Εννοεί, υποθέτω, το εγχείρημα του TLG, που εδώ και τέσσερις δεκαετίες καταγράφει τα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (τώρα και της βυζαντινής), και το οποίο, πράγματι, επινόησε μια κωδικοποίηση για την εσωτερική αναπαράσταση των αρχαίων ελληνικών κειμένων σε λατινικό αλφάβητο (που δεν είναι ορατή στον τελικό χρήστη). Και πράγματι, το TLG στήθηκε με χορηγία της Μαριάννας ΜακΝτόναλντ, η οποία έδωσε χορηγία 1 εκατ. δολαρίων (τη δεκαετία του 1970) για να στηθεί το κέντρο στο πανεπιστήμιο Ιρβάιν της Καλιφόρνιας.
Ωστόσο, η Λ. Κανέλλη έπεσε θύμα της συνωνυμίας. Η Marianne McDonald δεν έχει καμιά σχέση με τα χάμπουργκερ, πέρα από το ότι μπορεί (δεν την ξέρω) να τα τρώει. Θέλω να πω, η κ. ΜακΝτόναλντ δεν έχει καμιά σχέση, απ’ όσο ξέρω, με την πασίγνωστη επιχείρηση χάμπουργκερ με το ίδιο όνομα. Εδώ που τα λέμε, ούτε οι ίδιοι οι ΜακΝτόναλντ που ίδρυσαν το πρώτο φαστφουντάδικο έχουν πια σχέση με την επιχείρηση που έχει το όνομά τους, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Ναι, η κυρία ΜακΝτόναλντ είναι πλούσια, αλλά είναι η κόρη του Γιουτζίν ΜακΝτόναλντ, του ιδρυτή της Zenith Radio, άρα και ο δεύτερος ισχυρισμός της Λ. Κανέλλη είναι άκυρος. Αφήστε που, ακόμα και να ήταν χαμπουργκερού η Μαριάννα ΜακΝτόναλντ, και πάλι δεν θα έστεκε ο ισχυρισμός ότι “η κωδικοποίηση της ελληνικής γλώσσας” έγινε με χορηγία ΜακΝτόναλντ. Αυτό που έγινε με χορηγία (Μαριάννας) ΜακΝτόναλντ ήταν η συλλογή των αρχαίων ελληνικών κειμένων -και φυσικά όσοι ασχολούνται με τα αρχαία ελληνικά σε όλο τον κόσμο αισθάνονται ευγνωμοσύνη που υπάρχει το TLG, ο θησαυρός των κειμένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Ο επικουρικός ισχυρισμός ότι η ελληνική γλώσσα έχει 60 εκατομμύρια λήμματα είναι λερναία παρερμηνεία μιας παλιότερης πληροφορίας. Σε κάποια φάση της ζωής του, στο TLG είχαν καταχωρηθεί αρχαία ελληνικά κείμενα συνολικού όγκου 60 εκατομμυρίων λέξεων (τώρα έχουν ξεπεράσει τα 100 εκατομμύρια). Αυτό το νούμερο, τα 60 εκατομμύρια, έδωσε τροφή για ένα σωρό ελληναράδικες παρερμηνείες, από τις οποίες η πιο διαδεδομένη είναι ότι η ελληνική έχει 6 εκατομμύρια λέξεις. Ο Γ. Γεωργαλάς, που είχε αρχικά γράψει αυτό το πράγμα, κατάλαβε το λάθος του, ότι όταν λέμε πως το TLG έχει όγκο 60 εκατ. λέξεις μετράμε και τις εκατοντάδες χιλιάδες φορές που επαναλαμβάνεται η ίδια λέξη στα διάφορα κείμενα· η Λιάνα Κανέλλη επιμένει να μιλάει για 60 εκατομμύρια λήμματα -για την ιστορία, τα λήμματα της αρχαίας ελληνικής δεν ξεπερνούν πολύ τις 200.000 (έχει κάνει λεπτομερείς υπολογισμούς ο Νίκος Νικολάου, π.χ. εδώ).
Ο τελευταίος ισχυρισμός, ότι οι Αιθίοπες δεν έχουν φωνήεντα ενώ έχουν 286 σύμφωνα, δείχνει πόσο κακό έχει κάνει η παραδοσιακή διδασκαλία της γραμματικής, που χρησιμοποιούσε τον όρο φωνήεντα για γράμματα του αλφαβήτου. Μα, αν δεν έχουν φωνήεντα… πώς μιλάνε οι Αιθίοπες; Προφανώς η Λ. Κανέλλη εννοεί ότι το αλφάβητο που χρησιμοποιούν οι Αιθίοπες δεν δηλώνει τα φωνήεντα -αλλά κι αυτός ο ισχυρισμός δεν είναι ακριβής, ούτε βέβαια ότι έχουν… 286 σύμφωνα. Η αμχαρική γλώσσα είναι συλλαβογραφική, οπότε ο κάθε χαρακτήρας της αναπαριστά έναν συνδυασμό συμφώνου και φωνήεντος και όλα μαζί τα σύμβολα είναι κάπου 275 αλλά βέβαια δεν είναι όλα σύμφωνα αλλά παριστάνουν συλλαβές (π.χ. μα, με, μι, μο, μου κτλ.). Και πώς θα μπορούσε, τάχα, να υπάρχει γλώσσα χωρίς φωνήεντα και με τόσα πολλά σύμφωνα; Ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία είχε μια ιδέα, που τη μεταφέρω εδώ:
Θα έλεγα ότι είναι αδύνατο να φανταστούμε μια γλώσσα με 287 σύμφωνα, αλλά πληροφορούμαι ότι στον πλανήτη Αρλούμπα (όνομα του οποίου η μεταγραφή γίνεται με τους περιορισμούς των γήινων γλωσσών) οι κάτοικοι διαθέτουν γλώσσα που θυμίζει το μαστίγιο «γάτα με τις εννιά ουρές». Με γλώσσα σαν κι αυτή καταφέρνουν να χρησιμοποιούν πάνω από 500 συμφωνικούς φθόγγους, ενώ δεν χρειάζονται κανέναν φωνηεντικό φθόγγο. Είναι γνωστό άλλωστε ότι κάθε συζήτηση με φωνήεντα (ή για φωνήεντα) θα μπέρδευε τους κατοίκους της Αρλούμπας.
Βέβαια, δεν θα κρίνω τη συνολική παρουσία της Λ. Κανέλλη (ή πολύ περισσότερο του ΚΚΕ) από τις αντιεπιστημονικές και δυστυχώς κωμικές απόψεις που εξέφρασε για την ελληνική γλώσσα σε μια συνεδρίαση της επιτροπής Άμυνας της Βουλής. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι σε θέματα γλώσσας η Λ. Κανέλλη έχει τραβήξει το ΚΚΕ πιο κοντά στις δικές της θέσεις (νοσταλγία του πολυτονικού, ας πούμε) αντί να συμβεί το αντίθετο. Κι έτσι, για παράδειγμα, πριν από δυο μήνες που γινόταν η φασαρία με τη Φωνηεντιάδα, ο Ριζοσπάστης απέφυγε να πάρει θέση σχετικά με τη σκοταδιστική επίθεση και περιορίστηκε να γράψει για “στάδια απλοποίησης που υπέστη η γλώσσα μας (όχι κατ’ ανάγκη πάντα σωστά)”, που είναι σαφής υπαινιγμός εναντίον του μονοτονικού, σε σαφή αντίθεση με όσα επί δεκαετίες διακήρυσσε το ΚΚΕ. Αλλά αυτά παθαίνει όποιος προσπαθεί να βγάλει τον μέσο όρο του Δημήτρη Γληνού και της Λιάνας Κανέλλη…
το διάβασα εδώ