Νεροκάρδαμο

Βιότοπος – περιγραφή:

Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Nasturtium officinale (Ναστούρτιο το φαρμακευτικό) και ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών.

Υπάρχουν 20 περίπου είδη από το γένος αυτό αλλά στη χώρα μας συναντούμε (σε Πελοπόννησο και νησιά) το Nasturium officinale με τις ονομασίες Νεροκάρδαμο, Κάρδαμος (Κέρκυρα), Κάρδαμον (Κεφαλονιά και Ήπειρο), Αγριορρόκα (Σίφνο), Ρόκα του ποταμού (Κέρκυρα).

Είναι το γνωστό Κρεσόν, το οποίο γίνεται σαλάτα, αλλά χρησιμοποιείται και στη φαρμακευτική.

Φύεται σε όλη την Ευρώπη και το συναντούμε σε τρεχούμενα νερά στις άκρες των ρυακιών, στις πηγές, ακόμη και στα έλη, ενώ καλλιεργείται και στα περιβόλια (ως σαλατικό).

Είναι
υδρόβιο, πολυετές φυτό το οποίο φτάνει σε ύψος τα 60 περίπου εκατοστά, με στέλεχος έρπον, χυμώδες και λείο. Ο βλαστός είναι γωνιώδης και τα φύλλα του είναι πράσινα, λεία , έμμισχα, αντίθετα, πτερωτά με ωοειδή φυλλάρια. Τα άνθη του είναι λευκά, μικρά σε τσαμπί. Ο καρπός είναι κεράτιο, κυλινδρικός και καμπυλωτός. Οι σπόροι είναι σταχτιοί και στρογγυλοί.



Συστατικά-χαρακτήρας:

Το βότανο περιέχει έλαιο θειο-αζωτούχο, προσόμοιο κατά τους χαρακτήρες με το θειώδες αιθέριο έλαιο του σκόρδου και θειο-αζωτούχα αιθέρια έλαια άλλων Σταυρανθών.

Περιέχει ακόμη πικρό εκχύλισμα, ιώδιο (η ποσότητα του οποίου ποικίλει ανάλογα με τα νερά κοντά στα οποία φύεται), φωσφόρο, σίδηρο, βιταμίνες A, C, E, νικοτιναμίδιο, γλυκοζίδιο, γλυκοναστουρτίνη, κάλιο, θειάφι, μαγγάνιο, χαλκό, ασβέστιο, μερικά άλατα και ασκορβικό οξύ.

Στις αλατούχες ουσίες του φυτού πλεονάζουν οι φωσφορούχες.

Είναι πλούσιο σε χυμό (70%) και με απλή έκθλιψη δίνει θειο-αζωτούχο έλαιο, ιώδιο και πικρό εκχύλισμα.

Το 30% του χυμού απαρτίζεται από σίδηρο και φωσφορικά άλατα.

Ο Noel Cueneau de Mussy, παραλλήλιζε το νεροκάρδαμο με το μουρουνέλαιο λόγω της χημικής του σύνθεσης.

Σε άγρια κατάσταση είναι πλουσιότερο σε συστατικά από το καλλιεργημένο. Σε υψόμετρο η γεύση του βοτάνου αλλάζει και γίνεται πικρή. 



Ιστορικά στοιχεία:

Το βότανο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης το ονόμαζε Σισύμβριον το έτερον και ο Ιπποκράτης το είχε περιγράψει ως διεγερτικό και αποχρεμπτικό. Εδώ και χιλιάδες χρόνια έχει χρησιμοποιηθεί από τη λαϊκή ιατρική για τη θεραπεία του βήχα και της βρογχίτιδας. Επίσης έχει αναφερθεί ότι όταν τρώγεται ωμό μπορεί να προλάβει ή να επιδράσει θεραπευτικά στον καρκίνο.



Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη:

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται ολόκληρο το φυτό. Συλλέγεται την εποχή της ανθοφορίας του (από τα μέσα της Άνοιξης μέχρι τον Σεπτέμβριο) και χρησιμοποιείται πάντα σε πρόσφατη κατάσταση. Η αποξήρανση όπως αναφέρει ο Chatin το κάνει να χάνει μερικά ή ολοκληρωτικά τις ιδιότητές του.

Τον Μάιο και τον Ιούνιο το φυτό έχει τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε δραστικές ουσίες.



Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:

Για θεραπευτικούς σκοπούς καλύτερο είναι να χρησιμοποιούμε το νεροκάρδαμο των σίδηρο-ιωδιούχων πηγών γιατί είναι περιεκτικότερο σε κύρια συστατικά.

Το βότανο δρα ως ορεκτικό, εύπεπτικό, θερμαντικό, διουρητικό, καθαρτικό του αίματος, διεγερτικό, σιαλογόνο, αφροδισιακό, αντισκοβρουτικό και αποχρεμπτικό. Θεωρείται ευεργετικό στη σπλήνα, στα μάτια, δρα κατά του λουμπάγκο, των ρευματισμών, της ποδάγρας και του εκζέματος.

Βοηθά σε περιπτώσεις σκοβρούτου, στις χοιράδες, στην αναιμία και τη ραχίτιδα. Ως διουρητικό βοηθά σε περιπτώσεις υδρωπικίας, στις παθήσεις του ουρογεννητικού συστήματος και της χολολιθίασης.

Ως αποχρεμπτικό βοηθά στις περιπτώσεις χρόνιου κατάρρου των πνευμόνων.

Ο πουρές του φυτού είναι κατάλληλο για τους διαβητικούς γιατί περιέχει λίγο σάκχαρο και αμυλώδεις ουσίες.

Εξωτερικά χρησιμοποιείται σε διαλυτικά και καθαριστικά καταπλάσματα, πολτοποιημένο μόνο του ή με αλάτι. Τοποθετούμενο ως κατάπλασμα επί ατόνων ελκών διευκολύνει την επούλωση τους.

Το μάσημα των φύλλων βοηθά σε προβλήματα φλεγμονών του στόματος. Ο χυμός του όταν τον πίνουμε το πρωί νηστικοί, κάνει καλό στην επιδερμίδα (όταν έχει τάση για ερεθισμό), αναζωογονεί τα μαλλιά και δυναμώνει τα νύχια. 



Παρασκευή και δοσολογία :

‘Όπως προαναφέραμε το βότανο χρησιμοποιείται σε πρόσφατη μορφή και όχι αποξηραμένο.

Σε μορφή πουρέ το χρησιμοποιούν οι διαβητικοί.

Εξωτερικά το χρησιμοποιούμε σε διαλυτικά ή καθαριστικά καταπλάσματα μόνο του ή με αλάτι (10 γραμμάρια αλάτι για 150 γραμμάρια φυτού).

Μείγμα από 60 γραμμάρια χυμού του φυτού και 30 γραμμάρια μέλι αφαιρεί πανάδες και φακίδες του προσώπου, αν απλωθεί σε ένα πανί και τριφτεί με αυτό το πρόσωπο. Όταν το λαμβάνουμε εσωτερικά ρίχνουμε σε 1-2 κουταλιές θρυμματισμένου φυτού μισό ποτήρι βραστό νερό και το σκεπάζουμε για 30 λεπτά, ταρακουνώντας το στο διάστημα αυτό μερικές φορές. Σουρώνουμε και πίνουμε έως 3 φορές την ημέρα. 



Προφυλάξεις:

Το άγριο νεροκάρδαμο την εποχή της άνθισης τρώγεται ωμό σε σαλάτα. Καλύτερα όμως είναι να το βράζουμε γιατί πάνω στο φυτό υπάρχει πιθανότητα να υπάρχουν οι παράνυμφες του παρασιτικού σκώληκα του ήπατος (Δίστομο το ηπατικό) που μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και τον θάνατο.

Αν θέλουμε να το καταναλώσουμε ωμό, καλό είναι να χρησιμοποιούμε μόνο φυτά εμπορίου από ελεγχόμενες καλλιέργειες. Αν μαζέψουμε το φυτό από τη Φύση καλό είναι να γνωρίζουμε αν το νερό δίπλα από το οποίο φύονται είναι καθαρό. Αν έχει μολυνθεί από ζώα ή έχει διαρρεύσει από αποχετευτικό δίκτυο θα κινδυνεύσουμε σοβαρά.



*Άρθρο του Σάκη Κουβάτσου (Χειρουργός οδοντίατρος) στα Χανιώτικα Νέα