Ο ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΦΟΒΟΣ...

Ε, λοιπόν, όσο κι αν οι διαφημίσεις προσπαθούν να σας πείσουν για το αντίθετο, αθανασία δεν υπάρχει! Και για την ακρίβεια, δεν υπάρχει κατάσταση πιο φυσική και πιο αυτονόητη, απ' αυτή που ονομάζουμε ζωή ή απ' την άλλη που ονομάζουμε θάνατο. Όσο κι αν το ψάξετε, δεν υπάρχουν έννοιες στη φιλοσοφία, στην επιστήμη, στη λογοτεχνία, στην καθημερινή μας κουβέντα και, γενικότερα, σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής μας, περισσότερο συνυφασμένες η μία με την άλλη απ' ότι ετούτες οι δύο. Δεν υπάρχει δραστηριότητα της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από την οποία να μην αναδύονται, με διάφορες μορφές, αυτές οι δύο δυνάμεις. Αρχή και τέλος, δημιουργία και καταστροφή, ύπαρξη και ανυπαρξία. Φαινομενικά αντίθετες, ουσιαστικά οι δυο όψεις του αυτού νομίσματος. Αναιρώντας η μία την άλλη, παραδόξως, αλληλο-επιβεβαιώνονται! Σοφοί αμέτρητοι και ιερά τέρατα της ανθρώπινης νόησης, προσπάθησαν, ανά τους αιώνες, να ορίσουν και να υποτάξουν στο ζυγό του πνεύματος τις δυο έννοιες. Έτσι, δημιουργήθηκαν και θέριεψαν οι θρησκείες, οι τέχνες, έτσι γεννήθηκε και καλλιεργήθηκε η φιλοσοφία, έτσι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε: από την μία κυνηγημένοι από την διαρκή απειλή της ανυπαρξίας και του εκμηδενισμού, από την άλλη κυνηγοί ενός αιώνιου και απόλυτου φωτός, μιας ύπαρξης πέρα από χρόνο και μορφή! Όμως, όσο σκληρά κι αν προσπάθησαν, τόσα πολλά πνεύματα επί τόσο πολύ χρόνο, ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης! Μάταια φαντάζουν, όλα τα φιλοσοφικά και θρησκευτικά σχήματα, όταν ο πόνος και ο θάνατος παύουν κάποτε ν' αρκούνται στην αποστασιοποίηση και την αποστείρωση της ψυχρής λογικής και των επιχειρημάτων. Μάταια και αδύναμα φαντάζουν, όταν κάποτε ο θάνατος αποφασίζει να πάρει σχήμα και μορφή συγκεκριμένη, όταν αποκτά απτό και ορισμένο πρόσωπο: το δικό μας! Ισχνή και εύθραυστη, η φιλοσοφία, καταρρέει μπροστά στις ανυπέρβλητες κακουχίες και τον ατελείωτο πόνο, όταν αυτά αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τις ασφαλείς επάλξεις αφηρημένων εννοιών και να λεηλατήσουν την πραγματικότητα της δικής μας μικρής και ανυπεράσπιστης ζωούλας! Ανίσχυρες οι θρησκείες, γκρεμίζονται σε θρυμματισμένα ερείπια, όταν κάποτε ο θάνατος δραπετεύσει από τη σφαίρα της φαντασίας και χτυπήσει τη δική μας πόρτα! Μάταιο κάθε νόημα και φιλοσοφία! Πώς να γαληνέψουν το κορμί που σπαρταράει ο πόνος, πώς να παρηγορήσουν την ψυχή που την αλώνει ο θάνατος; Όταν το αφηρημένο γίνεται προσωπικό, όταν ο θάνατος γίνεται ο θάνατός μας, ποιο δεκανίκι θ' αντέξει δίχως να ραγίσει, κάτω απ' το βάρος το αβάσταχτο της απελπισίας μας; Αυτά σκεφτόμουν μόνος μου, ξαπλωμένος στο κρεβάτι της κλινικής, χαζεύοντας, πέρα απ' το παράθυρο, τα λευκά σύννεφα που, αδιάφορα για τις χαρές και τις λύπες μας, πλήρη μέσα στη φύση την ορισμένη τους, γλιστρούσαν αργόσυρτα μπουλούκια, ρουφώντας αχόρταγα ήλιο και υδρατμούς. Και αναρωτιόμουν, αν όλος αυτός ο φαύλος κύκλος της ζωής και του θανάτου δεν είναι παρά κάποιο γελοίο παιχνίδι του μυαλού. Αναρωτιόμουν αν υπήρχε τρόπος, ευθύς ή πλάγιος, να σπάσουμε τον κύκλο ετούτο. Οποιοσδήποτε τρόπος ν' απελευθερωθούμε απ' την παγίδα του φόβου. Ν' απελευθερώσουμε τις αστείρευτες δυνάμεις, τις κρυμμένες βαθιά μέσα στα σπλάγχνα μας. Όμως, τι σημαίνει "φαύλος κύκλος"; Μήπως δεν είναι παρά μια βολική δικαιολογία της οκνηρίας και της μοιρολατρίας μας; Τι κι αν, κάποτε, υπήρχε ο γόρδιος δεσμός; Όσους αποθάρρυνε, εκείνη η πονηρή δοκιμασία, βαθιά μες στην καρδιά τους, ήτανε ηττημένοι ήδη! Εκείνος μονάχα που πίστεψε, πραγματικά, στην Αυτοκρατορία και φούντωσε το όραμα στα σωθικά του, εκείνος μονάχα έλυσε το γρίφο! Μονάχα για 'κείνον, ο γόρδιος δεσμός έπαψε πια ν' αποτελεί εμπόδιο! Ίσως, η λύση να βρίσκεται, διαρκώς εκεί, μπροστά στα μάτια μας, να μας περιμένει προφανής κι απέριττη και να μη χρειάζεται παρά να την κοιτάξουμε! Όμως εμείς, αθεράπευτα αυτοκαταστροφικοί και μύωπες, δε βλέπουμε μπροστά μας λύσεις, παρά μόνον προβλήματα! Έτσι σκεφτόμουν κι όλες μου οι σκέψεις έμοιαζαν να καταλήγουν σε αδιέξοδο. Αδιάκοπα, πίσω από τις έννοιες και τις ακροβασίες της λογικής, ξεπεταγόταν πανταχού παρόντας, σκοτεινός και απειλητικός, ο φόβος του θανάτου. Είναι δυνατόν, έλεγα με το φτωχό μυαλό μου, ετούτη η κατατρεγμένη ανθρώπινη ψυχούλα, να έχει επωμιστεί μια τόσο βαριά καταδίκη; Να λυγάει πάντοτε νικημένη και ταπεινωμένη; να ξεψυχά σερνάμενη και εξαθλιωμένη στη σκιά ενός φαινομενικά τόσο πανίσχυρου και ανυπέρβλητου πεπρωμένου; Όσο κι αν προσπαθούσα, όμως, αυτή η ύστατη αναμέτρηση της ψυχής, ξεπρόβαλε πάντα το ίδιο βαριά κι αβάσταχτη! Πόσο λάθος σκεφτόμουν ακόμα, τότε! Πόσο κοντόφθαλμος στάθηκα, φίλοι μου, εγώ αλλά και πολλοί από μας επίσης! Ένας τυφλός στρατοκόπος, σκουντουφλούσα συνεχώς στις πέτρες τριγύρω απ' το μονοπάτι, χωρίς ποτέ να συνειδητοποιώ πόσο κοντά βρισκόμουν! Μια σπιθαμή μόνο απείχα (και απέχουμε πολλοί) απ' τη λύση, μια μικρή πονηρή παραδοχή. Ένα ελάχιστο νοητικό άλμα όχι σε μιαν αλήθεια απόλυτη και πανανθρώπινη (ποιος είμαι, ούτως ή άλλως, ώστε να 'χω την ικανότητα για τέτοιες κατακτήσεις;) αλλά σε μιαν αλήθεια προσωπική και κατανοητή από μένα, σε μιαν αλήθεια αρχή της Αλήθειας κι αρχή του αγώνα μου. Ήρθε κι ωρίμασε, σιγά-σιγά, με τη σκέψη και με την προσπάθεια. Ήρθε κι ωρίμασε, η ιδέα, και γέμισε χυμούς και νέκταρ. Βάρυνε το κλαδί, βάρυναν οι ίνες οι ελάχιστες που συγκρατούσαν τον καρπό, λύγισαν κι έσπασαν. Κι εγώ, σαν άλλος Νεύτωνας, ξαπλωμένος και προβληματισμένος στη ρίζα του δέντρου, δέχτηκα την επιφοίτηση κατακέφαλα, απρόσμενα κι επίπονα! Συνειδητοποίησα, λοιπόν, κάποτε πως αν ο φόβος του θανάτου ήταν τόσο επίμονος και αναπόσπαστος σύντροφος της σκέψης και της ύπαρξής μας, ίσως να μη χρειαζόταν να υπερνικήσουμε αυτόν καθαυτόν, τον ίδιο! Ίσως αυτό να ήταν αδύνατο, ίσως πολύ δύσκολο, ίσως, πάλι, εξαιρετικά εύκολο και να μην το έχουμε καταλάβει. Ε, τελικά πείσθηκα πως όλα αυτά ήταν απλά... αδιάφορα! Το να ξεπεράσεις την απέχθεια που προκαλεί ο θάνατος είναι, απλά, εκτός θέματος! Μπορεί κάποιοι να φοβούνται λιγότερο, κάποιοι περισσότερο, κάποιοι καθόλου (όπως κι αν έχει όλοι θα κριθούν, ενώπιον του εαυτού τους, εκείνες τις ελάχιστες ύστατες στιγμές), όμως τίποτα μα τίποτε από αυτά δεν κάνει καμιά διαφορά! Αυτό, το οποίο άρχιζα ολοένα και περισσότερο ν' αντιλαμβάνομαι, ήταν ότι δεν είναι απαραίτητο να νικήσουμε και να ξεπεράσουμε κανένα φόβο και κανένα θάνατο! Ίσα-ίσα! Μην φοβάστε να φοβάστε το θάνατο! Φοβηθείτε άφοβα! Όλοι φοβούνται! Χαρείτε το φόβο σας! Ζήτω ο φόβος! Δεν υπάρχει τίποτε πιο φυσικό, πιο αυθόρμητο, πιο ανθρώπινο και πανανθρώπινο απ' το ν' απεχθάνεστε το θάνατο! Αλλού έπρεπε να στραφούμε γιατί αλλού παιζόταν το παιχνίδι! Όμως εμείς, τυφλωμένοι απ' την αγωνία και την απελπισία, καθηλωμένοι απ' την ασθένειά μας, αφήσαμε, τόσο καιρό, ανεκμετάλλευτο το πιο σημαντικό όπλο μας, την άλλη πιο μεγάλη πραγματικότητα μαζί με το θάνατο: τη ζωή! Ιδού, λοιπόν, η λύσις! Θες, πραγματικά, να ξεπεράσεις το θάνατο; ε, ΖΗΣΕ τη ζωή σου! Θέλεις, αληθινά, να εξαφανίσεις το φόβο της ανυπαρξίας; ε, χόρτασε την ύπαρξη (όσο την έχεις φυσικά)! Αυτό και τίποτα περισσότερο! Με το ταπεινό μου μυαλό και τη φτωχή μου σκέψη, δε μπορώ να συλλάβω αλήθεια μεγαλύτερη και προφανέστερη από ετούτη. ΖΗΣΕ!!! ΖΗΣΕ τη στιγμή! ΖΗΣΕ την τώρα! Ζήσε αυτή τη στιγμή, τη φρέσκια! Ούτε αυτή που μόλις πέρασε σαν αστραπή και χάθηκε (πάει αυτή, ψόφησε, ξέχασέ την, δεν υπάρχει πουθενά!), ούτε εκείνη που ετοιμάζεται και στριμώχνεται για να βγει μπροστά και να γίνει παρούσα (μπορεί απ' τη βιάση της να σκοντάψει πουθενά, ή να σκοντάψεις εσύ, και να μην έρθει ποτέ)! Μιλάω για ΤΩΡΑ! Μιλάω για τη στιγμή την τωρινή, αυτή που τρυπώνει, με κάθε νέα σου ανάσα, στα πνευμόνια και στην καρδιά σου! Αυτή που λαμπυρίζει μες στις ίριδες των ματιών σου, καθώς διαβάζεις ετούτες τις γραμμές! Παράτα την ανάγνωση, κλείσε τον υπολογιστή και τρέχα! φύγε! κάνει το πιο τρελό και το πιο αυθόρμητο πράγμα που σου 'ρχεται στο μυαλό! Ο θάνατος θα έρθει κάποτε αναπόφευκτος! Εκείνο το οποίο δεν έρχεται αναπόφευκτα είναι η ζωή! Η ζωή φίλοι μου δεν έρχεται από μόνη της, ΚΕΡΔΙΖΕΤΑΙ! Ή μάλλον, από μια διαφορετική προοπτική, η ζωή μας βομβαρδίζει από παντού, αρκεί να πάψουμε να την πολεμούμε σαν ανόητοι! ΘΑΝΑΤΟΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ! ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΟΝΟΝ ΖΩΗ! Ο Θάνατος δεν έχει δική του ταυτότητα, δεν είναι μια έννοια ή μια οντότητα αυτόνομη, αλλά υπάρχει σε σχέση με κάτι. Υπάρχει μόνο σε σχέση με τη ζωή. Θάνατος είναι η έλλειψη της ζωής, η ανυπαρξία. Είναι το τέλος της ζωής, τουλάχιστον, όπως την αντιλαμβανόμαστε. Το ίδιο, όπως ακριβώς, συμβαίνει και με το σκοτάδι. Μονάχα το φως έχει υπόσταση, έχει νόημα, ύπαρξη, οντότητα. Μονάχα το φως "υπάρχει". Αντιθέτως, το σκοτάδι δεν έχει αυτόνομη παρουσία, δεν υφίσταται από μόνο του, υφίσταται μονάχα σε σχέση με το φως. Το σκοτάδι δεν μπορεί να "υπάρξει". Σκοτάδι είναι η έλλειψη φωτός. Σκοτάδι είναι το κενό, το "άνευ", η απουσία. Δεν υπάρχουν "σκοτόνια", υπάρχουν όμως άπειρα εις την απειροστή φωτονίων! Παρ' όλα αυτά, βέβαια, πιστεύω ότι θα ήταν λάθος να υποθέσουμε, σε αυτό το σημείο, πως ο φόβος του θανάτου δεν είναι παρά μια νοητική παγίδα. Πως δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα παιχνίδι του μυαλού, το οποίο εξαρτάται απ' τον πολιτισμό, την εποχή, τις πεποιθήσεις των ανθρώπων και χίλιους-δυο άλλους παράγοντες, σχετικούς και υποκειμενικούς. Ίσως, ο τρόπος και η ένταση με την οποία εκδηλώνεται το συναίσθημα ετούτο, η συναισθηματική φόρτιση με την οποία επενδύεται, να έχει σχέση με τα παραπάνω. Ο φόβος όμως, αυτός καθαυτός, είναι πηγαίος και πρωτογενής, ανεξάρτητος από εξωτερικούς παράγοντες, απ' την ωρίμανση και την καλλιέργεια του ανθρώπινου πνεύματος στην πορεία της Ιστορίας. Έχω την εντύπωση, ότι το να φοβάσαι να πεθάνεις, να χαθείς, είναι ένα από τα πιο φυσικά και αυθόρμητα συναισθήματα της ανθρώπινης ουσίας. Στη βάση της ύπαρξής του, ο άνθρωπος, δεν είναι παρά ένα ζώο περισσότερο μέσα σε όλα τ' άλλα. Ένα ζώο κι αυτό προικισμένο (ή καταραμένο) με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Ένα ζώο "καταδικασμένο" κι αυτό, όπως όλα, να κλίνει αυθόρμητα προς τη ζωή και τη συνέχισή της, και, αυθόρμητα πάλι, ν' αποστρέφεται καθετί το οποίο αντιτίθεται προς αυτήν. Ν' απεχθάνεται, δηλαδή, τον πόνο και το θάνατο, τον εκμηδενισμό, την ανυπαρξία, το τέλος της ζωής. Το γεγονός πως το συναίσθημα αυτό, στον άνθρωπο, αποκτά άλλες διαστάσεις, μεγεθύνεται και γιγαντώνεται, έχει να κάνει με την ύπαρξη και τη λειτουργία της συνείδησης, και πιο συγκεκριμένα της αυτοσυνείδησης. Γιατί ο άνθρωπος είναι το μοναδικό απ' τα όντα του πλανήτη αυτού ο οποίος έχει, εκ των προτέρων, γνώση και συνείδηση του επερχόμενου τέλους. Ευθύς μόλις αρχίσει να καταλαβαίνει και να αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του, ο ανθρώπινος νους αρχίζει να αντιλαμβάνεται και την ζοφερή του καταδίκη, απ' την οποία δεν υπάρχει καμία χάρη ικανή να τον γλιτώσει την τελευταία στιγμή. Το πεπρωμένο του θανάτου, του αναπόφευκτου τέλους της ύπαρξης, σκιάζει τη σκέψη και την ελπίδα του ανθρώπου, απ' την πρώτη μέχρι και την ύστατη στιγμή του! Θα μου πείτε, τώρα, γιατί τα λέω όλα αυτά; Γιατί τόσην ώρα, αναμασάω τα αυτονόητα; Μα πολύ απλά, για να σας υπενθυμίσω ότι τόσο η συνείδηση του θανάτου, όσο και ο φόβος του, είναι πράγματα εντελώς φυσικά και αναπόφευκτα, άρρηκτα συνδεδεμένα με την ανθρώπινη φύση, και δε χρειάζεται ούτε να τους αντιστεκόμαστε, ούτε να τα πολεμούμε, γιατί θα ξεπροβάλλουν διαρκώς, το ίδιο αλώβητα και ζωηρά! Το μόνο που αρκεί να κάνουμε είναι να δεχτούμε το θάνατο σαν αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, σαν το κλείσιμο ενός κύκλου κι ενός πεπρωμένου, στο οποίο υποκύπτουν απ' το πιο εύθραυστο κύτταρο έως και το σύμπαν το ίδιο! Να τον δεχτούμε, έτσι απλά, όπως υποδεχόμαστε την κάθε χαρά ή όπως υπομένουμε τον κάθε πόνο! Όταν θα φτάσει η ώρα, ας αφεθούμε να τον βιώσουμε όπως μας είναι ταγμένο. Άλλοι με το κεφάλι ψηλά κι άλλοι με τα μάτια γεμάτα δάκρυα, σαν φτάσει η στιγμή, καθένας με τον τρόπο και τη δύναμή του, ας υποταχτούμε στην εξουσία του θανάτου! Κι εδώ, κρύβεται όλο το κλειδί και το μυστικό της υπόθεσης! Σ' ετούτες τις ταπεινές λεξούλες που σίγουρα τις περάσατε απαρατήρητες: "σαν φθάσει η στιγμή"! Που σημαίνει: σαν έρθει το πλήρωμα του χρόνου, τη στιγμή την ορισμένη! Που σημαίνει (το μασάω και το αναμασάω καλά για να το καταπιείτε όλοι!) ΟΥΤΕ στιγμή νωρίτερα, ΟΥΤΕ μια μικρή, ταπεινή στιγμούλα, ΟΥΤΕ ένα μηδαμινό κι ασήμαντο δευτερόλεπτο! Το πρόβλημα, λοιπόν, της σκέψης δεν έγκειται στο ότι φοβόμαστε το θάνατο. Όχι, λοιπόν! Το πρόβλημα δεν είναι ο φόβος, το πρόβλημα είναι αλλού: είναι ότι φοβόμαστε πολύ πριν χρειαστεί πραγματικά να φοβηθούμε! Ότι καταναλώνουμε όμορφες στιγμές ζωής, στιγμές πολύτιμες και ολοζώντανες, μεμψιμοιρώντας και μοιρολογώντας, και δεν ξέρω 'γω τι άλλο, για κάτι το οποίο δεν έχει έρθει ακόμα και είναι, εντελώς, αβέβαιο πότε ακριβώς θα 'ρθει! Αλλά και καθορισμένη, ακόμα, να ήταν η στιγμή του θανάτου μας, ακόμα καλύτερα! Πάλι δε θα 'πρεπε να στεναχωριόμαστε νωρίτερα, ακριβώς γιατί οι τελευταίες εκείνες και μετρημένες μας στιγμές θα ήταν διπλά πολύτιμες και θα έπρεπε, γι' αυτό, να τις περάσουμε κάνοντας τα πιο όμορφα πράγματα που θα μας έρχονταν στο μυαλό! ΟΥΤΕ στιγμή χαμένη, λοιπόν, από μια ζωή σύντομη και συχνά επώδυνη! Βιώστε την κάθε στιγμή σαν να ήταν η τελευταία! Κι αν βρεθείτε ποτέ κατάκοιτοι, σε κάποιο δωμάτιο νοσοκομείου, με πολλούς ορούς κι ελάχιστες προοπτικές να ξαναβγείτε όρθιοι από 'κει μέσα, τότε σφίξτε τα δόντια και ριχτείτε στη μάχη σαν τα σκυλιά! Ένα βήμα προς τα πίσω, θα κάνει το ασθενικό κορμάκι σας, πισοπατώντας και κατρακυλώντας, δέκα μπροστά θα κάνει η λυσσασμένη ψυχή σας καθώς θα ξεχύνεται να κερδίσει και την τελευταία στιγμή ζωής! Γελάστε, φωνάξτε, τραγουδήστε, κάντε ό,τι έχετε τη δύναμη να κάνετε, είτε ηρεμήστε, γαληνέψτε και χαρείτε το μυαλό σας, τη σκέψη σας, μία-μία τις ανάσες σας ή το φως να γλιστρά γλυκά απ' το παράθυρο! Ο θάνατος είτε κακός, είτε καλός, είτε μέτριος, δεν είναι τίποτε περισσότερο παρά μια στιγμή στη ζωή σας, όπως καθετί στη ζωή έχει τη στιγμή του! Ούτε νωρίτερα, ούτε αργότερα, ούτε δυο ή τρεις στιγμές παραπάνω, αλλά ούτε και μισή λιγότερη! Κάθε πράγμα στον καιρό του, λέει, κι ο κολιός τον Αύγουστο! Το αυτό και για το θάνατο! Δεν του ανήκει χρόνος περισσότερος από μια στιγμή κι αυτή όποτε της είναι γραφτό να καταφτάσει! Μια στιγμή θα του χαρίσουμε, λοιπόν, γιατί τόση του αξίζει, τόση του είναι ορισμένη! Όλες οι υπόλοιπες ανήκουν στη ζωή, ΟΛΕΣ!!! Μπορείς, ακόμα κι ένα δευτερόλεπτο πριν πεθάνεις, να σιγοτραγουδάς το ρεφρέν απ' το αγαπημένο σου τραγούδι; Κάν' το! Μη χάσεις ούτε τον τελευταίο χτύπο της καρδιάς σου! Ακόμα κι αυτός, ο τελευταίος χτύπος, ανήκει στη ζωή, ανήκει στο τραγούδι, στο χαμόγελο, στον αγώνα! Κι όταν φτάσει η ώρα σου, γείρε και σβήσε νικητής! Άρα, λοιπόν, φοβόμαστε το θάνατο πολύ περισσότερο απ' όσο του αξίζει πραγματικά όχι γιατί φταίει κανένα ένστικτο ή καμιά αυτοσυνείδηση! Τον φοβόμαστε και τον τρέμουμε γιατί δεν περιμένουμε να τον βιώσουμε, κανονικά, στην ώρα του, σαν θα βρεθούμε αντιμέτωποι μαζί του, παρά καθόμαστε και τον προβάλουμε στη σκέψη μας πολύ πριν, και τον στριφογυρνάμε, και τον γιγαντώνουμε, και τον αναμασούμε, και τον περιεργαζόμαστε και δεν τον αφήνουμε σε ησυχία! Γιατί καθόμαστε τις ώρες τις μοναδικές, τις ώρες που θα έπρεπε να πλημμυρίζουν τα μάτια μας από χρώματα μαγευτικά και η καρδιά μας από ήχους και μελωδίες ολόγλυκες και ευωδιές απερίγραπτες να νοστιμεύουν τις ανάσες μας, ώρες ζωής λατρεμένης και μονάκριβης, καθόμαστε και τις τσαλαπατούμε άγαρμπα κι απερίσκεπτα, καθόμαστε και τις πνίγουμε μέσα στο φόβο και την απελπισία, μέσα στην αναμονή και τη μοιρολατρία. Πολύ περισσότερο, σαν κάποτε μαθαίνουμε πως πάσχουμε από λευχαιμία! Αντί, επιτέλους, να σταθούμε για μια στιγμή και να κοιτάξουμε τον εαυτό μας με αγάπη αληθινή, αντί να ριχτούμε διψασμένοι και να ρουφήξουμε τη ζωή έως το μεδούλι (βλ. μυελός των οστών), να τη στραγγίξουμε έως και την τελευταία της ρανίδα, αχόρταγα και λιμασμένα, αντί γι' αυτό τι κάνουμε; Γκρεμιζόμαστε ρημαγμένοι και παραδομένοι στο πρώτο κρεβάτι που θα βρούμε μπροστά μας κι εκεί ηττημένοι κι απαρηγόρητοι, κλαίμε τη μοίρα μας, κλαίμε το ριζικό μας, κλαίμε για τρεισήμισι χιλιάδες λόγους, μα δε χύνουμε ούτε μια σταγόνα δάκρυ για τις αμέτρητες ετούτες στιγμές της ζωής που τις κατασφάζουμε και τις προσφέρουμε θυσία στο βωμό της ηττοπάθειας και της μεμψιμοιρίας μας! Εδώ κάπου, τελειώνει το παραμυθάκι μας αυτό, και ζήσαν αυτοί καλά κι άλλοι δε ζήσανε! Ποιο είναι, δηλαδή, το ηθικό δίδαγμα της όλης ιστορίας; Αυτό που εγώ κατάλαβα, τελικά, είναι πως ο θάνατος δεν είναι παρά μια μεγάλη "απάτη"! Ή, να το πω καλύτερα, δεν είναι παρά μια μεγάλη παρεξήγηση! Αντί για μεγαλύτερος μπαμπούλας, θα έπρεπε να είναι ο μεγαλύτερος και σοφότερος δάσκαλος! Και είναι! Αλλά τι φταίει εκείνος αν έχει να κάνει με στουρνάρια; αν εμείς είμαστε εντελώς ανεπίδεκτοι μαθήσεως και ξύλα απελέκητα; αν στο απολυτήριο της ζωής μας χάσκει, σαν κραυγή διαμαρτυρίας ή σαν χασμουρητό, μία θεόρατη κουλούρα; Όταν, κάποτε, πάψουμε να βλέπουμε παντού το θάνατο και, αντί αυτού, φροντίσουμε να ζούμε την κάθε μέρα της ζωής μας σαν να μην ήταν άλλη να 'ρθει, τότε κάθε φόβος και κάθε σκιά θανάτου θα εξαφανιζόταν από τη σκέψη μας ως δια μαγείας! Θα έλιωνε και θα ξεθύμαινε, θα εξατμιζόταν σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ! Και τότε οι ζωές μας θα έλαμπαν, ξαφνικά, σαν τα πιο πολύτιμα πετράδια, θα ακτινοβολούσαν σαν ήλιοι θεόρατοι! Το να φοβάσαι το θάνατο σημαίνει πως είσαι, ήδη, νεκρός! Μόνο όταν ζεις, πραγματικά και ουσιαστικά, νικάς το φόβο! Μόνο όταν ρίχνεσαι στη μάχη με θάρρος και πίστη τότε η ήττα παύει να έχει νόημα! Το να πεθαίνει κανείς είναι, απλά, πταίσμα μπροστά στο απείρως χειρότερο, απεχθέστερο και φρικωδέστερο έγκλημα του να μην ζεις! Το να ξοδεύει κανείς, αλόγιστα και παράλογα, το μοναδικό ετούτο δώρο της ζωής είναι ό,τι πιο εγκληματικό κι αρρωστημένο μπορεί να πράξει! Κι εμείς, ανυπόφοροι υποκριτές και σαλτιμπάγκοι, γκρεμιζόμαστε απαρηγόρητοι, με λυγμούς και οιμωγές, μπροστά στην ιδέα του θανάτου, όταν την κάθε ημέρα της ζωής μας που περνάει διαπράττουμε κι από μιαν αυτοκτονία! http://users.forthnet.gr/ath/userbpanda/AML-life3.htm