Νέα Πολιτική Διοίκησις

«Τα χρέη των πόλεων, πολιτειών, χωρών και των κατά μέρος πολιτών όπου εχρεωστούντο παρθέντα προ πέντε χρόνων, και εις αυτό το διάστημα επληρώνετο διάφορον εις τους δανειστάς, η παρούσα διοίκησις τα αναιρεί, και οι δανεισταί δεν έχουν να ζητούν εις το εξής μήτε κεφάλαιον μήτε διάφορον από τους χρεώστας, ωσάν οπού επήραν τα δάνειά των, διατί διπλώνουν τα κεφάλαια εις πέντε χρόνους.»
31. Τα εγκλήματα των επιτρόπων του έθνους και των αξιωματικών, ποτέ δεν έχουν να μείνουν ατιμώρητα. Κανένας δεν έχει το δίκαιον να στοχάζεται τον εαυτόν του απαραβίαστον περισσότερον από τους άλλους. Ήγουν, όταν σφάλη μεγάλος ή μικρός, ο νόμος τον παιδεύει αφεύκτως κατά το σφάλμα του, ας είναι και ο πρώτος αξιωματικός.
32. Το δίκαιον του να δίδη ο κάθε πολίτης έγγραφον αναφοράν και να προσκλαίεται διά καμίαν ενόχλησιν οπού τω γίνεται προς εκείνους οπού έχουν την εξουσίαν του έθνους εις το χέρι τους, δεν έχει να εμποδίζεται κατ’ ουδένα τρόπον, μήτε να τον ειπούν πως δεν είναι καιρός ή τόπος, αλλ’ οποίαν ώραν και αν πηγαίνη ο παραπονούμενος πολίτης είναι δεκτή η αναφορά του.
33. Το να αντιστέκεται ο κάθε πολίτης, όταν τον καταθλίβουν και τον αδικούν, είναι αποτέλεσμα των ανωτέρω ρηθέντων δικαίων του, διατί κανένας δεν αντιστέκεται όταν ηξεύρη πως θε να λάβη το δίκαιόν του με την συνδρομήν του νόμου.
34. Όταν ένας μόνος κάτοικος του βασιλείου τούτου αδικηθή, αδικείται όλον το βασίλειον∙ και πάλιν όταν το βασίλειον αδικήται ή πολεμήται, αδικείται και πολεμείται ο κάθε πολίτης. Διά τούτο δεν ημπορεί ποτέ κανείς να ειπή ότι η τάδε χώρα πολεμείται, δεν με μέλει, διατί εγώ ησυχάζω εις την εδικήν μου∙ αλλ’ εγώ πολεμούμαι, όταν η τάδε χώρα πάσχη ως μέρος του όλου οπού είμαι. Ο Βούλγαρος πρέπει να κινήται όταν πάσχη ο Έλλην, και τούτος πάλιν δι’ εκείνον, και αμφότεροι διά τον Αλβανόν και βλάχον.
35. Όταν η διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούη τα παράπονά του, το να κάμη τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάστασιν, ν’ αρπάξη τα άρματα και να τιμωρήση του τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ’ όλα τα δίκαιά του και το πλέον απαραίτητον απ’ όλα τα χρέη του. Αν ευρίσκωνται όμως εις τόπον οπού είναι περισσότεροι τύραννοι, οι πλέον ανδρείοι πατριώτες και φιλελεύθεροι πρέπει να πιάσουν τα περάσματα των δρόμων και τα ύψη των βουνών, εν όσω ν’ ανταμωθούν πολλοί, να πληθύνη ο αριθμός των, και τότε ν’ αρχίσουν την επιδρομήν κατά των τυράννων, κάμνοντες εις κάθε δέκα ανθρώπους ένα δέκαρχον, εις τους πενήντα πεντηκόνταρχον, εις τους εκατόν εκατόνταρχον∙ ο χιλίαρχος έχει δέκα εκατοντάρχους και ο στρατηγός τρεις χιλιάρχους∙ ο δε αρχιστράτηγος πολλούς στρατηγούς.
36. Τα χρέη των πόλεων, πολιτειών, χωρών και των κατά μέρος πολιτών όπου εχρεωστούντο παρθέντα προ πέντε χρόνων, και εις αυτό το διάστημα επληρώνετο διάφορον εις τους δανειστάς, η παρούσα διοίκησις τα αναιρεί, και οι δανεισταί δεν έχουν να ζητούν εις το εξής μήτε κεφάλαιον μήτε διάφορον από τους χρεώστας, ωσάν οπού επήραν τα δάνειά των, διατί διπλώνουν τα κεφάλαια εις πέντε χρόνους.

* Απόσπασμα από το κατ’ εξοχήν πολιτικό κείμενο του Ρήγα Φεραίου Η Νέα Πολιτική Διοίκησις. Πρόκειται για ένα επαναστατικό φυλλάδιο, που αν και γράφτηκε το 1779, παραμένει επίκαιρο -ειδικά στις μέρες μας.