Η Ιαπωνία προχώρησε στον εκμοντερνισμό και στην οικονομική ανάπτυξη, αργά στην αρχή στα 1820-1830, γρήγορα αργότερα με την παλινόρθωση το 1868. Αυτή την εποχή το κατα κεφαλήν προϊόν ήταν μόλις το ένα τέταρτοή πέμπτο των δυτικών χωρών.Σήμερα, η Ιαπωνία είναι η δεύτερη οικονομική δύναμη του κόσμου.Κάνουμε έναν απολογισμό αυτού ,που έκανε δυνατή αυτή τη μεγάλη ανάπτυξη, απαλλαγμένο από τις καθιερωμένες ιδέες και τις βασικές αντιλήψεις των δικών μας δυτικών κοινωνιών.
Ευχαριστούμε το Μορφωτικό Τμήμα της Ιαπωνικής Πρεσβείας για το υλικό που έθεσε με ευχαρίστηση στη διάθεσή μας.
ΚΥΡΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
Η αρχή της σύγχρονης εποχής για την Ιαπωνία ανάγεται στο 1868 και στην παλινόρθωση που άφησε πράγματι εποχή εισάγοντας θεαματικές κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Η αρχή της μακρόχρονης και θεαματικής ανάπτυξης της Ιαπωνίας που συνεχίζεται εκατό χρόνια, πρέπει να αναζητηθεί σ'αυτή την περίοδο. Σε δύο δεκαετίες είχαν σχεδιαστεί οι κατευθυντήριες γραμμές του νέου συστήματος:
- ένα εθνικό νομισματικό σύστημα με μόνη την Τράπεζα της Ιαπωνίας να θέτει σε κυκλοφορία τραπεζογραμμάτια, - ένα φορολογικό σύστημα βασισμένο στο φόρο επί των ακινήτων,
- επέκταση της υποδομής, κυρίως δρόμοι, σιδηρόδρομοι και ναυτικός εξοπλισμός,
- ένα εθνικό σύστημα ταχυδρομείων και τηλεγραφίας,
- υιοθέτηση της αρχής του κοινωνικού κεφαλαίου σαν μορφή οργάνωσης των επιχειρήσεων,
- εισαγωγή μηχανών και ξένων μηχανικών, και
- εργοστάσια διευθυνόμενα από το κράτος.
Οταν ξέσπασε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, είχε ήδη δημιουργηθεί μια σταθερή βάση εκβιομηχανισμού χάρις στην αυξανόμενη εισαγωγή τεχνικών μεθόδων. Ιδιαίτερης σημασίας υπήρξε η ανάπτυξη κλωστηρίων βάμβακος και η παραγωγή ηλεκτρισμού ταυτόχρονα με την αύξηση σχηματισμού ιδιωτικών κεφαλαίων. Επίσης, κυρίαρχο ρόλο έπαιζε ακόμα η γεωργία, επειδή παρείχε τροφή σ' έναν αυξανόμενο πληθυσμό και σε αστικές ζώνες σε εξάπλωση, καθώς και έσοδα με τη μορφή εγγείου φόρου. Το ότι μια τέτοια χώρα, θεμελιωμένη ουσιαστικά στη γεωργία, μπόρεσε να κερδίσει δύο σημαντικούς πολέμους - τον σινο-ιαπωνικό πόλεμο του 1894-95 και τον ρωσσο-ιαπωνικό πόλεμο του 1904-05 - τράβηξε την προσοχή του κόσμου. Εν τούτοις, αυτοί οι πόλεμοι, καθώς και άλλες πολεμικές επιχειρήσεις στην Ασία, αποδείχτηκαν δαπανηρές και κόστισαν πολλά στην εθνική οικονομία. Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος μεταμόρφωσε την οικονομία της Ιαπωνίας - η βιομηχανική παραγωγή πενταπλασιάστηκε, οι εξαγωγές εκτοξεύτηκαν στα ύψη - και η Ιαπωνία έγινε το 1920 κράτος πιστωτής. Εν τω μεταξύ, το "μπουμ" οφειλόταν στον πόλεμο που έληξε τον ίδιο χρόνο και δημιουργήθηκε μια σειρά δραματικών καταστάσεων που κορυφώθηκε με το τέλος του etalon - or το 1930, που συνέπεσε με τη μεγάλη γενική πτώση των αρχών της δεκαετίας του 1930. Πραγματοποιήθηκε μια επιστροφή στη γη και οι αγροτικές ζώνες βρέθηκαν στο επίπεδο subsistance. Εν τω μεταξύ, η γιαπωνέζικη οικονομία αυξήθηκε γρήγορα σε σύγκριση με των άλλων εθνών και οι δομικές αλλαγές που προκλήθηκαν από τον πόλεμο συνεχίστηκαν με γρήγορους ρυθμούς.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1920, η βιομηχανική παραγωγή ξεπέρασε τη γεωργική παραγωγή η οποία το 1936 αντιπροσώπευε λιγότερο του 20% του εθνικού εισοδήματος. Στο τέλος της δεκαετίας του 1930, η Ιαπωνία διέθετε μια πολύ ανεπτυγμένη βαριά βιομηχανία.Η ανάπτυξη της βαρειάς βιομηχανίας προκάλεσε συγκεντρωτισμό στη βιομηχανία και ανάμεσα στους δύο πολέμους, οι τζαϊμπάτσους (ομάδες συμπαγείς και ελεγχόμενες από οίκους μονοπωλιακών εταιριών σε βασικούς οικονομικούς τομείς, όπως οι Μιτσούι και οι Μιτσουμπίσι), αύξησαν τη δύναμή τους και επέκτειναν τα συμφέροντά τους σε κάθε είδους βιομηχανική δραστηριότητα. Ετσι, με την άνοδο των στρατιωτικών, στο τέλος της δεκαετίας του 1930, ήταν πολύ φυσική η στροφή προς τους τζαϊμπάτσους για την εκτέλεση των προγραμμάτων εξοπλισμού. Με την έκρηξη του πολέμου του Ειρηνικού, το 1941, πρακτικά όλοι οι τομείς της οικονομίας ελέγχονταν και χρησιμοποιούνταν για τον πόλεμο.
Στο τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, η οικονομία της Ιαπωνίας είχε καταστραφεί και ήταν εύκολο για τις αρχές κατοχής να προχωρήσουν γρήγορα σε μια πολιτική "αποστρατικοποίησης" και "εκδημοκρατισμού" στον τομέα της κτηματικής μεταρρύθμισης, στην διάλυση των τζαϊμπάτσους και στην προώθηση των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Για να αντιμετωπίσουν την σιτοδεία, εφόσον η γεωργία είχε σχεδόν καταστραφεί, πολλοί ξαναγύρισαν στη γη και ανέλαβαν κάθε είδους δραστηριότητα για να αποκτήσουν τα απαραίτητα χρήματα για την αγορά μιας κούπας ρυζιού. Οι αρχές κατοχής υπήρξαν αυστηρές και διεκύρηξαν ότι η αποκατάσταση της Ιαπωνίας θα έπρεπε να γίνει με τις δικές της προσπάθειες.
Παρ' όλα αυτά, με την έναρξη του ψυχρού πολέμου, στο τέλος της δεκαετίας του 1940, οι Ηνωμένες Πολιτείες άλλαξαν απότομα στάση και επεδίωξαν να κάνουν την Ιαπωνία σύμμαχο του ελεύθερου κόσμου. Επειτα, με την έκρηξη του πολέμου της Κορέας, η Ιαπωνία γνώρισε τέτοια άνθηση που έδωσε έναυσμα σε σημαντικές επενδύσεις, σε εγκαταστάσεις και εξοπλισμούς. Συγχρόνως, οι αμερικάνικες στρατιωτικές δαπάνες στην Ιαπωνία συντέλεσαν στο να αυξηθούν πολύ τα ανταλλακτικά, πράγμα που επέτρεψε στην Ιαπωνία να εισάγει περισσότερες πρώτες ύλες για την περαιτέρω βιομηχανική της ανάπτυξη. Από τότε που η Ιαπωνία ανέκτησε την ανεξαρτησία της, το 1952, ως το "σοκ του Νίξον" το 1971 και την πετρελαϊκή κρίση του 1973, το ακατέργαστο εθνικό προϊόν της αυξήθηκε γρήγορα - 10% κατ' έτος κατά μέσον όρο - και το 1968 έγινε το δεύτερο του ελεύθερου κόσμου.
Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 έθεσε τέρμα στην γρήγορη οικονομική ανάπτυξη της Ιαπωνίας. Αυτή, εξαρτώμενη κατά πολύ από την εισαγωγή ακατέργαστου πετρελαίου για τις ενεργειακές της ανάγκες, είδε τα τιμολόγια εισαγωγής να αυξάνουν υπερβολικά. Παρ' όλα αυτά, η Ιαπωνία βγήκε από την κρίση που ακολούθησε πιο γρήγορα από τ' άλλα κράτη, αλλά μόνο και μόνο για να προσβληθεί από τη δεύτερη αύξηση της τιμής του πετρελαίου που ακολούθησε την Ιρανική επανάσταση του 1978. Από τότε, η Ιαπωνία προσπάθησε να ακολουθήσει μια κανονική ανάπτυξη σε πιο συγκρατημένους ρυθμούς, γύρω στα 4-5%.
ΠΩΣ ΤΟ ΚΑΝΟΥΝ
Μερικές δεκαετίες υπήρξαν αρκετές για να μεταβληθεί η Ιαπωνία από φεουδαρχική κοινωνία, βασισμένη στη γεωργία, σε οικονομική δύναμη πρώτου μεγέθους στην παγκόσμια σκηνή. Ο βελγικός τύπος είναι γεμάτος από αναλύσεις που προσπαθούν να συλλάβουν τα κλειδιά και τους μηχανισμούς της επιτυχίας. Η γιαπωνέζικη οικονομία χαρακτηρίζεται από ένα δυναμισμό μπροστά στις δοκιμασίες, που στηρίζεται σε μια ικανότητα προσαρμογής στην εξέλιξη της αγοράς: σημειώνει τις τάσεις και απαντά σ' αυτές με προϊόντα αποτελεσματικά και φτηνά και μάλιστα προλαβαίνει τις ανάγκες και επιβάλλει καταναλωτικά αγαθά. Ο Alexis Jaquemin, καθηγητής στο και μέλος του Ινστιτούτου του ΜΙΤΙ (Ιαπωνικό Υπουργείο Βιομηχανίας και εξωτερικού Εμπορίου), είπε σε μια συνέντευξη στη
Οι Ιάπωνες από πάντα επεδίωκαν μανιωδώς να εξάγουν το καλύτερο μέρος των φτωχών τους μέσων"
Το ερώτημα παραμένει: Πώς το κάνουν; Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η χώρα αποτελείται από νησιά, τη σπανιότητα των φυσικών πόρων και την αναδίπλωση στον εαυτό της, η ρίζα του οικονομικού θαύματος θα πρέπει να αναζητηθεί στην κουλτούρα της και στις αρχές της.
Ο Alexis Jacquemin προσθέτει:
"Η γιαπωνέζικη τέχνη είναι σκιαγραφική, υπαινικτική, και χαρακτηρίζεται από οικονομία των μέσων. Αυτό προϋποθέτει απουσία παθητικότητας, σκληρή θεληματικότητα, αλληλεγγύη απέναντι στην ομάδα. Αρα, αλληλεξάρτηση όλων των επιβατών του πλοίου: ο κοινωνικός ιστός είναι υπερβολικά σφικτός, λειτουργικά ιεραρχημένος, από ένα σύστημα κάθετων σχέσεων, τυπικά οργανωμένων (....). Ακόμα παρατηρείται εντιμότητα των εκτελεστικών οργάνων, πατερναλισμός των υπευθύνων, συναίνεση και αλληλεγγύη μέσα στην επιχείρηση, σύμπνοια και αλληλοβοήθεια ανάμεσα στις επιχειρήσεις".
ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Για τον παρατηρητή και ειδικά για το δυτικό κοινωνιολόγο, η γιαπωνέζικη κοινωνία έχει μια μοναδική αρετή. Οποιο και αν είναι το πρόβλημα, όποια και αν είναι η αρμοδιότητα, αποτελεί εξαίρεση. Καμμιά από τις γενικότητες στις οποίες η Δύση με μεγάλη ευκολία ρέπει δε μπορεί να εξηγήσει την Γιαπωνέζικη περίπτωση. Είτε πρόκειται για ανάπτυξη, είτε πρόκειται για εξέλιξη διαπροσωπικών σχέσεων, είτε για την πάλη των τάξεων, το παράδειγμα της Ιαπωνίας αντίκειται στην καθιερωμένη άποψη και επιβάλλει μια πλήρη επανεξέταση. Αυτή η αρετή της Ιαπωνίας είχε αδρανήσει για πολύ στα μεταπολεμικά χρόνια, όταν η Ιαπωνία βρισκόταν στο Αμερικάνικο άρμα με την επιτυχία που γνωρίζουμε. Οι Ιάπωνες κοινωνιολόγοι επεδίωξαν ασυνείδητα να ελαχιστοποιήσουν αυτές τις ιδιαιτερότητες του Ιαπωνικού μοντέλου. Ολες τους οι έρευνες έτειναν να αποδείξουν την ομοιότητα της γιαπωνέζικης στάσης και συμπεριφοράς με αυτές των Δυτικών. Μόνον σε κάποιους Αμερικάνους συγγραφείς άρχισε να εμφανίζεται το γιαπωνέζικο παράδοξο. Γενικά οι Ιάπωνες και οι Δυτικοί πίστευαν εξίσου ότι η Ιαπωνία πέτυχε παρά το βάρος των φεουδαρχικών και πατερναλιστικών παραδόσεων που έπεφταν στους ώμους της. Μερικοί πίστευαν με βεβαιότητα ότι αυτές οι παραδόσεις θα μπορούσαν να αποτελέσουν ατού βραχυπρόθεσμα, αλλά ήταν σίγουροι ότι μακροπρόθεσμα θα αποτελούσαν εμπόδιο και ότι εν πάση περιπτώσει ήταν καταδικασμένες να εξαφανιστούν.
Τα γεγονότα απέδειξαν ότι η χρησιμοποίηση ακριβώς για σύγχρονους σκοπούς, αρχαίων μεθόδων και σχέσεων είναι που έδωσε στους Ιάπωνες μια τέτοια ικανότητα συλλογικής πραγμάτωσης. Η σύγχρονη Ιαπωνία δεν καταπλακώθηκε από το παρελθόν της. Αντίθετα, μέσα σ'αυτό το παρελθόν, βρήκε την πηγή της εξαιρετικής της επιτυχίας. Η Ιαπωνία αποτελεί τυπικό παράδειγμα της επίδρασης του μοντέλου συμπεριφοράς και του γιαπωνέζικου πολιτιστικού μοντέλου στην οικονομική επιτυχία της χώρας: ενός μοντέλου βασισμένου σε κάθετες σχέσεις, σε αντίθεση με τις σχέσεις στρωματοποίησης σ' ένα σύστημα όπου ο προϊστάμενος λογοδοτεί στους υφισταμένους ακριβώς όσο οι υφιστάμενοι στους προϊσταμένους. Είναι βέβαια μια προσέγγιση που προκαλεί αμηχανία σε μας τους Δυτικούς, που είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι για την ανωτερότητα του δικού μας μοντέλου. Είναι επίσης μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση για όλους αυτούς που επιθυμούν να εξετάσουν τις καθιερωμένες ιδέες πάνω στη βιομηχανική και μετα-βιομηχανική κοινωνία.
ΟΙ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΑΞΙΕΣ
Παρ' όλα αυτά άμα κοιτάζουμε τα πράγματα από πιο κοντά, πολύ απέχουν από το να είναι ειδυλλιακά: η γιαπωνέζικη κοινωνία παρουσιάζει ήδη σημεία μετατροπής: διάλυση του οικογενειακού κυττάρου, αύξηση διαζυγίων και αυτοκτονιών τόσο στους μαθητές όσο και στα άτομα της ώριμης ηλικίας... . Αν το γιαπωνέζικο θαύμα μπορούσε να διατηρήσει τόσο αποτελεσματικά την ένωση ανάμεσα στην παράδοση και στην οικονομία όσο φαίνεται ότι μπορεί, θα υπήρχε μια υγιής και δυναμική ισορροπία ανάμεσα σ' όλα αυτά τα στοιχεία. Αρα, η Ιαπωνία είναι θύμα της "οικονομίας": τα πάντα θυσιάζονται για την οικονομική ανάπτυξη, την εισοδηματική πολιτική και την κίνηση της αγοράς. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι να δούμε την οικονομία να στερεί από την παράδοση, το νόημα και την ουσία της. Αυτό μας ξαναφέρνει στο αιώνιο πρόβλημα της ισορροπίας στον άνθρωπο και στην ανάγκη μιας σφαιρικής θεώρησης που να λαμβάνει υπ'όψιν όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τον άνθρωπο και το περιβάλλον του: να δώσουμε στον καθένα τη θέση που του αντιστοιχεί σχηματίζοντας ένα αρμονικό σύνολο.
http://www.esoterica.gr/main.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου