Το Συνάπι και οι θεραπευτικές του ιδιότητες

 Το σινάπι (επιστημονική ονομασία Sinapis) είναι ένα χαριτωμένο φυτό, που το βρίσκουμε σχεδόν παντού.Είναι αγγειόσπερμο, δικότυλο, μονοετές, ποώδες φυτό που ανήκει στην τάξη των Καππαρωδών και στην οικογένεια των Σταυρανθών/Κραμβοειδών(Cruciferae/Brassicaceae) με 10 είδη της Ασίας της Ευρώπης και της βορείου Αμερικής .

 Περιγραφή 

Έχει ζωηρά κίτρινα άνθη, που σχηματίζουν ταξιανθίες, και τα φύλλα είναι μετρίου μεγέθους που εναλλάσσονται. Τα περισσότερα είδη είναι ζιζάνια των αγρών, όπως το Sinapis avensis (Σινάπι το αρουραίο) κοινώς λαμψάνα – η λαμψάνη του Διοσκουρίδη- ενοχλητικό ζιζάνιο και επιζήμιο, γιατί αναπτύσσεται γρηγορότερα από τα καλλιεργούμενα φυτά και γενικώς τα πνίγει. Το φυτό αυτό φτάνει τα 60 εκατοστά ύψος και έχει σκληρά αγκάθια, και περιέχει μόλις το ένα τρίτο της δραστικής ουσίας του λευκού σιναπιού. Οι καρποί του είναι μακριοί και έχουν 10 –12 σπόρια.

Παλαιότερα, όταν δεν υπήρχαν τα ζιζανιοκτόνα, ήταν συνηθισμένο στους σιτοβολώνες όπου ανάμεσα στο σιτάρι ξεχώριζαν τα κίτρινα άνθη της λαψάνας .

Τα είδη S. alba, S. nigra και S. juncea καλλιεργούνται στον Καναδά, στις Η.Π.Α την Ουγγαρία, τη Γαλλία και τη Βρετανία για τα καυτερά τους σπόρια από τα οποία παρασκευάζεται το γνωστό καρύκευμα μουστάρδα. Από το είδος S. alba παρασκευάζεται η λευκή μουστάρδα, από το S. nigra η μαύρη και από το B. juinca η καφέ. Οι τρυφεροί βλαστοί του S. arvensis (καθώς και του S. alba) τρώγονται βραστοί ως χόρτα (βρούβες).

Μια παραλλαγή του είδους S. alba, που είναι γνωστή ως βρουβολάψανο, είναι αυτοφυής στην Ελλάδα. Οι καρποί του είναι αγκαθωτοί, τα σπόρια του κίτρινα και το έλαιο των σπόρων του χρησιμοποιείται ως φωτιστικό.

Όλα τα φυτά είναι ετήσια, καλλιεργημένα ή αυτοφυή. Οι σπόροι τους αποσταζόμενοι δίνουν λάδι, ενώ οι αλευροποιημένοι σπόροι από το λευκό και το μέλαν σινάπι είναι η βάση για την μουστάρδα.

Είναι πολύ κοινό σε ασβεστώδη εδάφη. Καλλιεργείται κατά τόπους. Στα μέρη αυτά φυτρώνει κατόπιν και μόνο του.

 
Η Σίναπις η λευκή, είναι αυτοφυής στην Ελλάδα όπου επίσης καλλιεργείται σαν λαχανικό, έχει βλαστό όρθιο, περισσότερο ή λιγότερο τριχωτό, διακλαδιζόμενο, με φύλλα λυροειδή, πτεροσχιδή, τριχωτά. Φτάνει σε ύψος τα 50 εκατοστά. Το άσπρο σινάπι είναι στην ουσία ένα από τα πρώτα φυτά που εξημέρωσε ο άνθρωπος. Τα κίτρινα άνθη είναι διατεταγμένα κατά βότρυς και το άρωμά τους θυμίζει βανίλια. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα και επικονιάζονται από μέλισσες, έντομα και τον αέρα.

Ο καρπός είναι κέρας, τριχωτό, με τρίχες λευκές, υποκυλινδρικό, με ράμφος μακρύ και πλατύ. Τα σπέρματά του είναι μικρά, υποστρόγγυλα και έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε λάδι (20-30%), που καμιά φορά χρησιμοποιείται για διατροφή. Τα φύλλα και οι σπόροι του φυτού είναι εδώδιμα. Τα φύλλα έχουν μία πικάντικη γεύση ειδικά αν τρώγονται ωμά. Τα νεαρά φύλλα χρησιμοποιούνται σαν αρωματικό σε σαλάτες ενώ τα μεγαλύτερα φύλλα χρησιμοποιούνται ως λαχανικό.

Ο σπόρος αλέθεται και η σκόνη χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα άσπρης μουστάρδας που είναι ηπιότερο από τη μαύρη μουστάρδα.
Η δριμύτητα της μουστάρδας αναπτύσσεται όταν κρύο νερό έρχεται σε επαφή με τον σπόρο. Τότε ένα ένζυμο (μιροσίνη) έρχεται σε επαφή με ένα γλυκοσίδιο (σινιγρίνη) και παράγει μία ένωση θείου. Αν στον σπόρο βάλουμε καυτό νερό, ξύδι ή αλάτι παράγεται ηπιότερη μουστάρδα.
 

Η σίναπις η μελανή είναι, αντίθετα, λεία πόα, με φύλλα τραχιά, λυροειδώς πτεροσχιδή τα κατώτερα, επιμήκη-λογχοειδή τα ανώτερα. Τα μικρά άνθη έχουν 4 κίτρινα πέταλα και είναι διατεταγμένα κατά επάκριους βότρυς. Οι καρποί είναι κέρατα, επιμήκη, τετράγωνα, με σπέρματα στρογγυλά, καστανόμαυρα και επιφάνεια δικτυωτή. Όπως η Σίναπις η λευκή, περιέχει κι αυτή ένα παχύ λάδι, η χρήση του οποίου όμως είναι αρκετά περιορισμένη. Επειδή είναι πιο σκληρό φυτό και έχει μεγαλύτερη προσαρμογή στην ξηρασία, χρησιμοποιείται κατά προτίμηση για χλωρή νομή, χορηγείται κυρίως στις αγελάδες που την προτιμούν ιδιαίτερα. Η μουστάρδα που παρασκευάζεται από τα σπέρματα της είναι πιο δυνατή. Το αλεύρι που προέρχεται από αυτά χρησιμοποιείται, περισσότερο από της λευκής, στη φαρμακευτική.

Το λευκό σινάπι ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο και οι σπόροι ωριμάζουν από Ιούλιο μέχρι Σεπτέμβριο.

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται κύρια οι σπόροι τους οποίους συλλέγουμε στο τέλος του καλοκαιριού. 

Θεραπευτικές ιδιότητες : 

 

Το σινάπι έχει πάρα πολλές θεραπευτικές ιδιότητες και εκτός από τη γνωστή μουστάρδα χρησιμοποιείται ως αφέψημα, ζωμός, αλεύρι, λάδι (σιναπόλαδο), έγχυμα, κατάπλασμα κ.ά .

Τα χρήσιμα μέρη του σιναπιού είναι οι σπόροι καί των τριών ειδών του. 

Είναι εξαιρετικό σαν καρύκευμα αλλά αν υποφέρουμε από έλκος καλύτερα να το ξεχάσουμε.Από ιατρική άποψη το άσπρο σινάπι είναι ουσιαστικά χρήσιμο σε περίπτωση χρόνιας δυσκοιλιότητας με την προυπόθεση ότι θα παίρνει ο ενδιαφερόμενος μικρές δόσεις και δεν θα εμφανίζει τον παραμικρό ερεθισμό στο πεπτικό σύστημα. Προσοχή , γιατί αν καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί διάρροια.

Από το σινάπι αυτό η φαρμακοβιομηχα­νία παράγει αιθέριο έλαιο από το οποίο μπορούμε να πίνουμε μι­σή κουταλιά σε κάθε γεύμα. 

Έχει ακόμα εξαιρετικές διουρητικές ιδιότητες και σε γαργάρες βηθάει στον ερεθισμό των αμυγδαλών, του βήχα και της λαρυγγίτιδας.

Το μαύρο σινάπι είναι η βάση των καταπλασμάτων. Θα πρέπει όμως να μην υπερβάλουμε γιατί οι σπόροι του σε μεγάλες δόσεις είναι δηλητηριώδεις. Επίσης έχει όλες τις ιδιότητες του άσπρου, όμως διαθέτει κι άλλες. Είναι τονωτικό, ρίχνει τον πυρετό, καταπολεμά το σκορβούτο. Σε περίπτωση ανάγκης προκαλεί σωτήριους εμετούς. Όλα αυτά δεν είναι τίποτα μπροστά στο γεγονός ότι το μαύρο σινάπι παραμένει δημοφιλέστατο αντισπαστικό. Το χρησιμοποιούμε σαν κατάπλασμα, κομπρέσα, τοπικά λουτρά, λοσιόν, κ.λ.π., για διάφορες μολύνσεις και φλεγμονές εσωτερικών οργάνων. Τα καταπλάσματα στο πονεμένο μέρος μαλακώνουν τον πόνο της νευραλγίας και των ρευματισμών. Ίλιγγοι, αδύνατη καρδιά, άσθμα, πόνοι στην πλάτη, λουμπάγκο, νευρίτιδα ισχιακού νεύρου, πονόδοντοι, οδυνηρά έμμην, παίρνουν μικρότερες διαστάσεις χάρη στη θεραπεία με το μαύρο σινάπι.

 Κάποιοι πρακτικοί συνιστούν για τις "μεγάλες παγωνιές" να ρίξει κανείς μέσα στις κάλτσες του μια πρέζα από σκόνη σιναπιού για να δημιουργηθεί υπεραιμία! Κάτι βέβαια που δεν πρέπει να γίνεται συχνά γιατί μπορεί να προκληθούν παρενέργειες. Μια παλιά "συνταγή" επίσης για την ανικανότητα πρότεινε την "εντριβή" του ανδρικού μορίου με σινάπι για την πρόκληση υπεραιμίας!

 Χρήση

Οι σπόροι του σιναπιού χρησιμοποιούνται αλεσμένοι για καταπλάσματα ή έμπλαστρα.
Η αλοιφή παρασκευάζεται πολτοποιώντας τις ρίζες του φυτού, προσθέτουμε αλάτι και δύο κουταλιές πετρέλαιο, την επιθέτουμε πάνω στο πονεμένο μέρος και τη χρησιμοποιούμε για το άσθμα, την πνευμονία, τη βρογχίτιδα, τις νευραλγίες και τους ρευματισμούς.

Πληροφορίες για τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού πήραμε από το βιβλίο της Δήμητρας Αυγερινού "200 θεραπευτικά βότανα", εκδόσεις Βιβλιοβάρδια