Ο όρος αναφέρεται σε ένα μεθοδολογικό εργαλείο παρέμβασης σε μικρά & μεγάλα συστήματα, δηλαδή σε οικογένειες, σχολεία και χώρους εργασίας με στόχο την αξιοποίηση των ζωτικών δυνάμεων ανάπτυξης, και ανάλυσης -μέσα από την συνεργασία του συμβούλου με τους εμπλεκόμενους στο σύστημα / οργανισμό- των τρόπων βελτίωσης της επικοινωνίας, αύξησης της δημιουργικότητας και της παραγωγικότητας, μέσα από την βελτίωση του αυτοσεβασμού των μελών του συστήματος, με τελικό στόχο την απελευθέρωση των κρυμμένων δυνατοτήτων τους.
Η μέθοδος αυτή αναδεικνύει τις ατομικές αξίες και ικανότητες. Έτσι, δημιουργεί αυτο-εκτίμηση και υπερηφάνεια στον κάθε συμμετέχοντα, άρα και στο σύνολο. Όλοι μαζί εντοπίζουν στη συνέχεια τις αξίες και τις ικανότητες, που είναι κοινές, και μαζί διαμορφώνουν ένα όραμα. Το σχεδιάζουν, και μετά, γεμάτοι ενθουσιασμό, που έχει προκύψει απ'όλες αυτές τις ξεχασμένες ικανότητες, ξεκινούν να υλοποιήσουν το όραμα τους. Η μέθοδος αυτή είναι το φάρμακο για την απαξίωση που είναι τόσο διαδεδομένη στην εποχή μας. Προσφέρει στους ανθρώπους την αξιοπρέπεια που χρειάζονται.
Ο Peter Lang και η Elspeth Mc Adam, οι οποίοι ανέπτυξαν την μέθοδο του Appreciative Inquiry στο Kensington Consultation Centre του Λονδίνου, βασίστηκαν καταρχάς στο θεωρητικό έργο του Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και του Τζων Ντιούι, σύμφωνα με τους οποίους σε όλα τα συστήματα, από το μικρότερο - που μπορεί να είναι μια οικογένεια- έως το μεγαλύτερο υπάρχουν κάποια κοινά σημεία. Βάση του θεωρητικού μοντέλου είναι ότι κάθε πρόβλημα είναι ένα ανεκπλήρωτο όνειρο! Ας σκεφτούμε λοιπόν ένα πρόβλημα... Ποιο είναι το ανεκπλήρωτο όνειρο πίσω απ'αυτό; Μπορούμε αντί να μιλήσουμε για το πρόβλημα να μιλάμε για την λύση; Οι λέξεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Η γλώσσα δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα....φτιάχνει την πραγματικότητα. Οι λέξεις φτιάχνουν τον κόσμο, τα συναισθήματα. Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε αξίες δημιουργούν έναν άλλο κόσμο.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος σκέφτεται το πρόβλημα. Αν πιέσει τον εαυτό του να μιλήσει για την λύση, αλλάζει και ο τρόπος σκέψης του, γιατί μ'αυτόν τον τρόπο οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε άλλα μέρη του εγκεφάλου μας, δημιουργούμε άλλα συναισθήματα, άλλες ορμονικές δυνατότητες. Οι νευρολόγοι αρχίζουν να συζητούν πώς διαμορφώνεται ο εγκέφαλός μας από την γλώσσα που χρησιμοποιούμε και μελετούν τις διαφορές των εγκεφάλων π.χ. των Ιαπώνων και των Ευρωπαίων, εξαιτίας της διαφορετικής χρήσης που κάνουν στη γλώσσα. Η γλώσσα ουσιαστικά δημιουργεί τον εγκέφαλό μας.
Παραδείγματα περιπτώσεων στις οποίες έγινε παρέμβαση:
Από το μικρότερο σύστημα -που μπορεί να είναι μια οικογένεια- έως το μεγαλύτερο -που μπορεί να είναι μια χώρα- η τεχνική της καταφατικής διερεύνησης αποδίδει καρπούς:
Σε πρόγραμμα κοινοτικής ανάπτυξης στην Ζιμπάμπουε και τη Νότια Αφρική, καθώς η κυβέρνηση παίρνει τη γη από τους λευκούς και επανεγκαθιστά εκεί μαύρο πληθυσμό, οι κάτοικοι καλούνται να απαντήσουν τι κοινότητα θέλουν να δημιουργήσουν; Με γνώμονα το A.I. ο Peter Lang και οι συνεργάτες του, με διάφορες τεχνικές, προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την ενέργεια, τον ενθουσιασμό και την αφοσίωσή τους για να δημιουργήσουν -οι άνθρωποι εκεί - τις δομές μιας νέας κοινότητας, όπως εκείνοι την φαντάζονται.
Στα πλαίσια ενός προγράμματος στην πόλη Οστασούν στη βόρεια Σουηδία, με στόχο την αλλαγή της ζωής στα σχολεία, η ομάδα του Lang δούλεψε με 1.300 δασκάλους για 3 χρόνια, προσπαθώντας να κάνει το περιβάλλον του σχολείου μαθησιακό. Με εργαλείο την ανάδειξη της δυναμικής της κοινότητας, κι όχι των προβλημάτων της, τα παιδιά ανέλαβαν τον ρόλο να κάνουν συνεντεύξεις εκτίμησης αξιών και ικανοτήτων από τους μεγάλους κι αυτό αύξησε τους δεσμούς μεταξύ κοινωνίας και σχολείου, αλλάζοντας ταυτόχρονα, την σχέση της κοινότητας με τις μειονότητες.
Περιγράφοντας Ο Lang μια από τις εμπειρίες του, λεει μεταξύ άλλων: "...Πριν δύο περίπου χρόνια κλήθηκα να δουλέψω με μια οικογένεια, στην οποία, το δεκατετράχρονο παιδί τους που πήγαινε σε ειδικό σχολείο, πάθαινε συχνά κρίσεις πανικού -ιδιαίτερα όταν δεν υλοποιούνταν πράγματα που είχε προγραμματίσει. Άρχισαν να φοβούνται ότι έχει κάποια σοβαρή ασθένεια. Όταν ξεκινήσαμε όμως να μιλάμε έμαθα ότι πρόσφατα είχε χάσει τον σκύλο του την ίδια ημέρα που ο αγαπημένος του παππούς έπαθε εγκεφαλική αιμορραγία και παρά λίγο να πεθάνει. Έμαθε έτσι το παιδί ότι ο κόσμος είναι γεμάτος από αναπάντεχες επικίνδυνες πιθανότητες, και γι'αυτό άρχισε να προγραμματίζει. Κάθε φορά που στο πρόγραμμα του δεν γινόταν κάτι, θεωρούσε ότι θα συμβεί κάτι φοβερό... Είχε απλά αναπτύξει έναν τρόπο να αντιμετωπίσει μια δύσκολη περίοδο της ζωής του. Μέσα από τη συνεργασία μου με την οικογένεια, εντοπίσαμε μαζί και αναδείξαμε τις ικανότητες του καθενός - της μητέρας, του πατέρα του παιδιού- τις οποίες γράψαμε σε αυτοκόλλητα χαρτάκια που κολλούσαμε πάνω τους. Το ίδιο κάναμε και με τι αξίες, στις οποίες ήθελε η οικογένεια να στηριχθεί. Μέσα από αυτήν την απελευθερωτική εμπειρία όλη η οικογένεια άλλαξε..."
Στην Μπογκοτά, πρωτεύουσα της Κολομβίας -μια πόλη που μαστίζεται από υψηλή εγκληματικότητα- ο δήμαρχος όταν προέκυπταν συγκρούσεις τις αντιμετώπιζε με θετική προσέγγιση (π.χ. Όταν απείργησαν οι οδηγοί λεωφορείων και ταξί, αντί να ξεκινήσει μια άγονη αντιπαράθεση μαζί τους, τους συνεχάρη γα την δημιουργία σωματείου και την οργανωτική τους ικανότητα, και τους ζήτησε να βάλουν αυτές του τις ιδιότητες στην υπηρεσία της πόλης...! Ο ίδιος άφησε την πόλη μόνο για τις γυναίκες την Παρασκευή το βράδυ - μέχρι τότε, λόγω εγκληματικότητας, δεν τολμούσαν να βγουν απ'τα σπίτια τους.
Σύμφωνα με έρευνες, το 70% του πληθυσμού μαθαίνει περισσότερο από ένα παράδειγμα που βασίζεται σε θετικές έννοιες, όπως η ανάδειξη ικανοτήτων και αξιών, παρά από κάποιο αρνητικό, που διογκώνει την ύπαρξη ενός προβλήματος.
"Η Αξία είναι προωθητική Δύναμη. Όποιος πιστέψει σ'αυτήν θα τη φτάσει".
Φαντάζεστε τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ να έλεγε, όχι "έχω ένα όνειρο", αλλά έχω ένα σκοπό; ... Πόσο θα είχε αποδυναμωθεί η γλώσσα, αλλά και η δυναμική του! Η γλώσσα των ονείρων χρησιμοποιεί την θετική ενέργεια και τον ενθουσιασμό. Η γλώσσα των στόχων δημιουργεί υποχρεώσεις και βάρη. Γι'αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, τόσο στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, στην οικογένεια, όσο και στις συνεργασίες μας - ακόμα και στον εργασιακό μας χώρο- να εκφραζόμαστε με βάση τα όνειρα και τις αξίες μας. Και μάλιστα, να μην ονειρευόμαστε απλά, αλλά με λεπτομέρειες.
Όπως έλεγε και η Αναίς Νιν, "... Δεν βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι, αλλά όπως είμαστε...". Με άλλα λόγια, ο τρόπος με τον οποίο κοιτάμε τα πράγματα γύρω μας είναι η βάση για να δημιουργήσουμε τον κόσμο. Εάν ο τρόπος αυτός είναι θετικός τότε και ο κόσμος θα είναι θετικός....
Μπορεί να υπάρχει αισιοδοξία σε μια τόσο ζοφερή εποχή;... Κι όμως, ο κόσμος ενδιαφέρεται για τις θετικές ιστορίες, κι όχι για τις αρνητικές. Όταν ακούσεις ή διαβάσεις μια καλή ιστορία, σε επηρεάζει σωματικά, πριν ακόμα σε επηρεάσει συναισθηματικά, ή ψυχικά. Μπορείς να ταυτιστείς, να χαρείς, να παραδειγματιστείς...
Είναι με άλλα λόγια, αυτό που αποκαλούμε "ηλιοτροπική αρχή": Όλοι μας, όπως τα ηλιοτρόπια, προτιμούμε να στρεφόμαστε προς το φως, τον Ήλιο....
Γρηγόρης Βασιλειάδης, M.Sc.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου