Τα πανεπιστήμια μπροστά στις νέες συνθήκες γνώσης, έρευνας και παραγωγής

Του Χαρίτωνα Χιντήρογλου

Τον τελευταίο καιρό, η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση βιώνει μια άνευ προηγουμένου αναταραχή σε όλα τα επίπεδα της οργάνωσής της και, κατ' επέκταση, των λειτουργιών της. Οταν, όμως, κάποιος παρατηρητής ακολουθήσει όλα όσα διαδραματίστηκαν τους τελευταίους μήνες στην πολύπαθη Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και σκεφτεί απλά και μεθοδικά, φαντάζομαι πως εύκολα θα αντιληφθεί πόσο έξω έπεσαν οι περισσότεροι συντελεστές του ακαδημαϊκού ιδεώδους αλλά και πόσο αδέξια χειρίστηκε η πολιτική ηγεσία το μείζον θέμα της Τριτοβάθμιας.
Ολα δείχνουν πως η ανθρωπότητα εισήλθε ανεπιστρεπτί σε μια νέα εποχή, που πολλοί κωδικοποιούν στον όρο «νέα τάξη πραγμάτων». Κακός όρος. Ναι, αλλά ας τον δεχτούμε έστω και ως υπόθεση εργασίας. Το λυπηρό είναι πως ακόμα και οι πνευματικοί ηγέτες τούτης της χώρας δεν έχουν διαισθανθεί πως εάν δεν δείξουν τη δέουσα προσαρμοστικότητα (και προφανώς δεν εννοώ υποδούλωση) στο όλο σύστημα, δεν θα μπορέσει η κοινωνία μας να ξεπεράσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει και θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει για μακρά περίοδο.
Τι εννοούμε όμως αποδεχόμενοι τον όρο «νέα τάξη πραγμάτων»; Και τι μιλώντας για προσαρμοστικότητα; Από τη μια μεριά αναζητούνται νέοι, αποτελεσματικότεροι μηχανισμοί διοίκησης με σύμμαχο τις νέες τεχνολογίες, από την άλλη διεκδικείται η ανεύρεση μηχανισμών ώστε οι ανθρώπινες κοινωνίες να εναρμονιστούν με τις προσδοκίες των σύγχρονων διοικητικών μηχανισμών. Και εδώ νομίζω πως βρίσκεται το τεράστιο ζητούμενο, καθώς σίγουρα δεν αποτελεί προσαρμογή η απαξίωση της ιστορικότητας των προγενέστερων διοικητικών δομών.

Δυστυχώς, όμως, την περίοδο αυτή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση δεν πραγματοποιείται τίποτε από όλα τα προηγούμενα. Καμιά από τις δύο πλευρές των θεσμικών εταίρων δεν δείχνει να κατανοεί αυτό που πρέπει να πράξουν αμφότεροι για την πρόοδο του τόπου. Από τη μια μεριά το υπουργείο δεν πείθει, άρα στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρεται να πετύχει η νέα εποχή που οραματίζεται για την ελληνική κοινωνία. Και από την άλλη οι πανεπιστημιακοί ασκούν μια άνευ προηγουμένου αδρανή στάση, απλώς και μόνο για την τιμή των ξεπεσμένων και φθαρμένων όπλων τους. Εμμένουν στα κλασικά και τετριμμένα επιχειρήματα, χωρίς να γνωρίζουν καν την πραγματική πορεία που πρέπει να πάρει η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ώστε να προσφέρει ουσιαστικά στο κοινωνικό σύνολο. Οι αντιδράσεις τους ενέχουν και ιδιοτελή κριτήρια και στείρο λαϊκισμό.
Η «νέα τάξη πραγμάτων» επιδιώκει να διαμορφώσει ένα νέο περιβάλλον στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, όχι μόνο γιατί πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες βελτιώσεως των παραδοτέων της προς την κοινωνία, αλλά πρωτίστως γιατί οι προβλεπόμενες ανάγκες της ποιοτικής και της ποσοτικής σύνθεσης των κοινωνικών δομών και του περιβάλλοντός τους δεν θα έχουν να κάνουν τίποτα με την υπάρχουσα κατάσταση. Α priori λοιπόν πρέπει να δούμε πέρα από το μέλλον. Πρέπει να δούμε το περιβάλλον των μελλοντικών επαγγελμάτων, τις νέες δυναμικές παροχές υπηρεσιών, εντός και εκτός των κοινωνικών δομών, με σύγχρονες προσαρμογές και συνδυαστικές πρακτικές. Η κατακόρυφη αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού τους δύο τελευταίους αιώνες, που άγγιξε κιόλας τα 9 δισεκατομμύρια κατοίκους τα ερχόμενα 30 χρόνια, η εξάντληση της φέρουσας ικανότητας των συστημάτων του πλανήτη ήδη διαμορφώνουν ριζικές αλλαγές στη λειτουργικότητα των κοινωνιών. Ολες οι προβλέψεις λένε πως οι ανάγκες του homo sapiens σε μερικές δεκαετίες θα έχουν να κάνουν με ουσιωδέστερα ζητήματα από αυτά που σήμερα αντιλαμβανόμαστε και διεκδικούμε. Αραγε τι θα λένε τα εγγόνια μας σε δύο ή σε τρεις δεκαετίες για τα σημερινά μας καμώματα;

Αν λοιπόν ακαδημαϊκοί και υπουργείο θέλουν να μεγαλουργήσουν, οφείλουν να συνεργαστούν προς όφελος της κοινωνίας του παρόντος και του μέλλοντος. Στο διά ταύτα, δηλαδή, αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό και από τους ακαδημαϊκούς δασκάλους και από το υπουργείο είναι πως το οικοδόμημα μιας Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με προοπτικές απόδοσης ουσιαστικών πεπραγμένων χρειάζεται τουλάχιστον μία δεκαετία οργάνωσης με πάρα πολλή δουλειά. Για τον λόγο αυτό αρχίζουμε δουλειά - από προχθές.
Ο Χαρίτων Σ. Χιντήρογλου είναι καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ

http://www.tanea.gr/gnomes/?aid=4673054